دونالد ترامپ، رییس‌جمهوری ایالات متحده، پنجشنبه ۱۵ آبان در کاخ سفید میزبان رهبران پنج کشور آسیای مرکزی خواهد بود؛ این دیدار در چارچوب تلاش واشینگتن برای افزایش نفوذ خود در منطقه‌ای که به‌طور سنتی تحت سلطه روسیه بوده و اکنون مورد توجه فزاینده چین قرار گرفته، برگزار می‌شود.
رهبران قزاقستان، قرقیزستان، تاجیکستان، ترکمنستان و ازبکستان، شام پنجشنبه را نیز با ترامپ در کاخ سفید خواهند گذراند.
خبرگزاری رویترز در گزارشی در این زمینه نوشت این نشست در شرایطی برگزار می‌شود که رقابت جهانی بر سر منابع عظیم معدنی آسیای مرکزی شدت گرفته و کشورهای غربی در پی تنوع‌بخشی به زنجیره‌های تامین خود و کاهش وابستگی به مسکو و پکن هستند.
ایالات متحده به‌ویژه در تلاش است تا همکاری‌های جدیدی برای تامین مواد معدنی حیاتی، انرژی، و مسیرهای زمینی جایگزین انجام دهد؛ مسیرهایی که از نفوذ رقبای ژئوپلیتیکی واشینگتن دور بمانند.
پلتفرم موسوم به سی۵+۱ (C5+1) که در سال ۲۰۱۵ راه‌اندازی شد، آمریکا را با پنج کشور آسیای مرکزی گرد هم می‌آورد تا همکاری در زمینه‌های اقتصادی، انرژی و امنیتی را تقویت کنند.
امضای یادداشت تفاهم درباره مواد معدنی حیاتی
بر اساس گزارش دفتر رییس‌جمهوری قزاقستان، نمایندگان آمریکا و قزاقستان یادداشت تفاهمی برای همکاری در حوزه مواد معدنی حیاتی امضا کردند. کاخ سفید هنوز درباره جزئیات این توافق اظهار نظر نکرده است.
در میان معاملات تجاری که قرار است اعلام شود، توافقی برای فروش حداکثر ۳۷ فروند هواپیما از سوی شرکت بوئینگ به خطوط هوایی قزاقستان، تاجیکستان و ازبکستان وجود دارد. همچنین شرکت آمریکایی کاو کاپیتال (Cove Capital) با حمایت مالی دولتی، استخراج فلز تنگستن را در قزاقستان آغاز خواهد کرد.
به گفته یک مقام ارشد آمریکایی، قزاقستان همچنین قصد دارد به توافق‌نامه‌های ابراهیم بپیوندد؛ مجموعه توافق‌هایی که روابط میان اسرائیل و کشورهای مسلمان را عادی کرده‌اند.
گریسلین باسکاران، مدیر مرکز مطالعات استراتژیک و بین‌المللی (CSIS)، گفت دولت ترامپ علاوه بر تعاملات دولتی، به‌دنبال معاملات تجاری هدفمند برای دسترسی به منابع حیاتی است.
او افزود:«در شرایطی که چین و روسیه کنترل خود را بر نظام‌های معدنی، فرآوری و زیرساختی منطقه تثبیت کرده‌اند، واشینگتن می‌کوشد از طریق پروژه‌های راهبردی مشخص، جای پایی ملموس در منطقه ایجاد کند.»
منطقه‌ای غنی از اورانیوم، مس و طلا
پنج کشور آسیای مرکزی با وجود منابع غنی معدنی و انرژی، همچنان وابستگی اقتصادی قابل‌توجهی به روسیه، قدرت استعماری پیشین خود، دارند؛ در حالی که چین نفوذش را از طریق سرمایه‌گذاری‌های کلان در زیرساخت‌ها و معادن گسترش داده است.
در مجموع، این کشورها با جمعیتی حدود ۸۴ میلیون نفر، ذخایر عظیمی از اورانیوم، مس، طلا، عناصر کمیاب خاکی و سایر مواد معدنی راهبردی را در اختیار دارند که برای گذار جهانی به انرژیهای سبز حیاتیاند.
قزاقستان، بزرگترین اقتصاد منطقه، در سال ۲۰۲۴ حدود ۴۰ درصد از تولید جهانی اورانیوم را به خود اختصاص داده و ازبکستان نیز در میان پنج تولیدکننده بزرگ آن قرار دارد. این دو کشور در مجموع بیش از نیمی از اورانیوم جهان را تولید می‌کنند؛ منبعی حیاتی برای نیروگاههای هستهای آمریکا، که بخش قابل توجهی از برق این کشور را تامین می‌کنند.
در حال حاضر، روسیه حدود ۲۰ درصد از اورانیوم وارداتی آمریکا را تامین می‌کند، موضوعی که نیاز واشینگتن به تنوع‌بخشی و کاهش وابستگی را فوریتر کرده است.
دولت ترامپ راهبردی چندلایه را برای تامین پایدار مواد معدنی حیاتی و کاهش وابستگی به چین دنبال کرده است؛ کشوری که بر زنجیره‌های جهانی تولید فلزات استراتژیک مانند اورانیوم، عناصر کمیاب خاکی، مس و تیتانیوم تسلط دارد و گاه از این سلطه به‌عنوان ابزار فشار سیاسی و اقتصادی استفاده می‌کند.