آژانس پناهندگان سازمان ملل اعلام کرد بیش از سه میلیون سوری از زمان سقوط حکومت بشار اسد در یک سال گذشته به خانه بازگشتهاند، اما کاهش کمکهای جهانی میتواند مانع بازگشت دیگران شود.
حدود ۱/۲ میلیون پناهجو و ۱/۹ میلیون مهاجر اجباری داخلی پس از برکناری اسد و پایان جنگ به خانههای خود بازگشتهاند، اما طبق گزارش کمیساریای عالی سازمان ملل متحد برای پناهندگان، میلیونها نفر دیگر هنوز بازنگشتهاند.
این نهاد اعلام کرد برای ادامه یافتن این روند، حمایت بسیار بیشتری لازم است.
فیلیپو گراندی، رییس کمیساریای عالی سازمان ملل متحد برای پناهندگان، گفت: «سوریها آماده بازسازی هستند؛ پرسش این است که آیا جهان نیز آماده کمک به آنها هست یا نه.»
بیش از پنج میلیون پناهجو همچنان خارج از مرزهای سوریه، عمدتا در کشورهایی مانند اردن و لبنان، زندگی میکنند.
ارتش تایلند اعلام کرد حملاتی هوایی را در امتداد مرز مورد مناقشه با کامبوج آغاز کرده است. این سخنان پس از آن مطرح شد که دو کشور یکدیگر را به نقض توافق آتشبس متهم کردند.
به گفته سخنگوی ارتش تایلند، حملات هوایی علیه مواضع نظامی کامبوج پاسخی به حملهای بود که صبح دوشنبه ساعت سه بامداد انجام شد و در آن یک سرباز تایلندی کشته و دو سرباز دیگر زخمی شدند.
در این بیانیه آمده: «طرف تایلندی اکنون بهکارگیری هواپیما برای حمله به اهداف نظامی در چندین منطقه را آغاز کرده است.»
ارتش کامبوج هم در بیانیهای گفت ارتش تایلند پس از چند روز اقدامات تحریکآمیز، بامداد امروز در دو نقطه به نیروهای کامبوج حمله کرده و افزود نیروهای کامبوج پاسخ ندادهاند.
این مناقشه مرزی در ماه ژوئیه به جنگی پنجروزه تبدیل شد، که با توافق آتشبسی با میانجیگری دونالد ترامپ، رییسجمهوری آمریکا، و انوار ابراهیم، نخستوزیر مالزی، پایان یافت.
رییسجمهور آمریکا ماه اکتبر شاهد امضای توافق آتشبس میان دو کشور در کوالالامپور بود.
درگیریهای ژوئیه دستکم ۴۸ کشته برجای گذاشت و حدود ۳۰۰ هزار نفر را بهطور موقت آواره کرد. در آن درگیریها دو کشور با راکت و توپخانه سنگین یکدیگر را هدف قرار دادند.
بر اساس این گزارش که یکشنبه ۱۶ آذر منتشر شد، هرچند فروپاشی حکومت بشار اسد در پایان سال ۲۰۲۴ و جنگ ۱۲روزه میان جمهوری اسلامی و اسرائیل، آزمونی دشوار برای رابطه تهران–مسکو بود و انتقادهای بیسابقهای از سوی گروههای مختلف در بدنه حاکمیت ایران را به دنبال داشت، اما برخلاف تصور اولیه، این رابطه دچار فروپاشی راهبردی نشده است.
این موسسه نوشته است که دو رویداد یادشده ماهیت «محدود و اقتضایی» شراکت روسیه و جمهوری اسلامی را برجسته کرد.
در این گزارش آمده است که سقوط ناگهانی حکومت اسد، یکی از ستونهای اصلی همکاری میان تهران و مسکو از ۲۰۱۵ به این سو را از میان برد، زیرا سوریه برای هر دو کشور، نقطه اتکای منافع مشترک بود؛ بهویژه اینکه ناتوانی مسکو در تضمین بقای اسد، تصویرش را بهعنوان قدرتی که میتواند از متحدان خود در برابر غرب محافظت کند، تضعیف کرد.
به نقل از این گزارش، در تهران نیز این تحلیل شکل گرفت که روسیه در روزهای پایانی حکومت اسد اراده لازم برای دفاع از او را نداشت و حتی در حملات اسرائیل به جمهوری اسلامی نیز از موضعی صرفا «بیطرفانه» عمل کرد.
این گزارش یادآور میشود که واکنش پوتین در محکومیت حملات آمریکا و اسرائیل، فقط «اظهارات تند» بود و نه حمایت عملی. این مساله از سوی رسانهها و کارشناسان در ایران «نشانه ضعف روسیه و بیاعتنایی به تعهداتش» قلمداد شد، در حالی نگاه مسکو، این رفتار خیانت تلقی نمیشود.
انستیتوی تحقیقات بینالمللی سیاسی ایتالیا تاکید میکند همکاری روسیه و جمهوری اسلامی در سوریه نه یک اتحاد نظامی کامل، بلکه بیش از هر چیز یک «همکاری تاکتیکی مقطعی» بود.
روسیه سوریه را ابزار نفوذ منطقهای و کارت فشار دیپلماتیک میدانست، در حالی که از نظر جمهوری اسلامی سوریه «محور مقاومت» و مسیری حیاتی برای حمایت از حزبالله بود.
به نوشته این مقاله، روسیه و جمهوری اسلامی بر سر آینده سوریه، رقابت میدانی و تفاوت رویکرد نسبت به اسرائیل پیش از سقوط اسد اختلاف نظرهایی داشتند و نبود یک ساختار فرماندهی مشترک، ظرفیت واکنش سریع دو طرف را محدود کرد.
انستیتوی تحقیقات بینالمللی سیاسی ایتالیا نوشته است که با سقوط اسد، جمهوری اسلامی تقریبا از صحنه سوریه حذف شد، اما روسیه توانست حضور نظامی خود را حفظ کند و با حکومت جدید وارد تعامل شود.
این گزارش بر این اساس نتیجه گرفته است که «مسکو دلیلی برای بازسازی ائتلاف گذشته با تهران نمیبیند.»
به باور نویسندگان این مقاله، در جنگ اسرائیل با جمهوری اسلامی نیز منطق روسیه روشن بود؛ اینکه تا وقتی بقاى حکومت ایران تهدید نشود، این جنگ «جنگ روسیه» نیست.
این مقاله ادامه داده است: «افزون بر این، مسکو قصد نداشت روابطش با ترامپ، نتانیاهو یا دولتهای عرب خلیج فارس را تخریب کند و ترجیح داد نقش «میانجی بیطرف» را ایفا کند تا اعتبار بینالمللیاش تضعیف نشود»
به نوشته انستیتوی تحقیقات بینالمللی سیاسی ایتالیا، با وجود افزایش نارضایتیها در ایران، هیچ نشانهای از رویگردانی راهبردی تهران دیده نمیشود.
این مقاله با اشاره به بینتیجه ماندن درخواست جمهوری اسلامی از چین برای تامین تسلیحات و متوقف شدن مذاکرات با غرب، گسترش همکاری اقتصادی با روسیه و اجرایی شدن توافق تجارت آزاد با اتحادیه اقتصادی اوراسیا در سال جاری را، نشانه «بهرهمندی هر دو طرف از این همکاری برای مقابله با تحریمها» میداند.
انستیتوی تحقیقات بینالمللی سیاسی ایتالیا نتیجه میگیرد روابط تهران–مسکو «نه بر اعتماد، بلکه بر عملگرایی و نبود گزینه جایگزین» متکی است و به شراکتی محدود اما باثبات منجر شده است که تا وقتی ساختار کنونی نظام بینالملل دوام دارد، ادامه خواهد یافت.
نعیم یکشنبه ۱۶ آذر به خبرگزاری آسوشیتدپرس گفت: «ما برای جلوگیری از هرگونه تشدید تنش بیشتر یا جلوگیری از هرگونه درگیری یا انفجار مجددآمادهایم که به یک رویکرد جامع فکر کنیم.»
گروهی از تحلیلگران بر این باورند که این پیشنهاد حماس روزنههای امیدبخشی را بهسوی یافتن راهحلی برای یکی از پیچیدهترین مسائل در دومین مرحله از آتشبس میان اسرائیل و حماس گشوده است.
این عضو ارشد دفتر سیاسی حماس اضافه کرد که این گروه نسبت به تصمیمگیری درباره اینکه با سلاحهایش چه کند، «با ذهن بسیار باز» تصمیم خواهد گرفت.
او همچنین گفت: «میتوانیم درباره انبار کردن یا زمین گذاشتن سلاحها صحبت کنیم تا طی دوره آتشبس اصلا از آنها استفاده نشود.»
نعیم در حالی این اظهارات را بیان کرده است، که خالد مشعل، از دیگر رهبران ارشد حماس، در یک پیام ویدیویی به کنفرانس «پیمان با قدس» که در استانبول برگزار میشد گفت که این گروه «سلاحهای خود را زمین نخواهد گذاشت» و «هیچ نوع نظارت خارجی از جمله استقرار نیروی بینالمللی» را در نوار غزه نمیپذیرد.
او همچنین در این ویدیو تاکید کرد که حماس همچنان اداره غزه را در اختیار خواهد داشت و حاضر نیست کنترل این منطقه را به هیچ طرف دیگری واگذار کند.
نعیم در ادامه گفتوگو با آسوشیتدپرس گفت که حماس «حق مقاومت» خود را حفظ میکند و همزمان تاکید کرد که این گروه آماده است به عنوان بخشی از روندی که به ایجاد یک دولت فلسطینی منجر شود، سلاحهایش را زمین بگذارد.
او در این مصاحبه جزئیات چندانی درباره نحوه اجرای این روند ارائه نکرد اما پیشنهاد داد که یک آتشبس بلندمدت پنج یا ۱۰ ساله برقرار شود تا گفتوگوهای مرتبط با ایجاد دولت فلسطینی در این مدت صورت گیرد.
تاکید نتانیاهو بر مخالفت با تشکیل دولت فلسطینی
همزمان، بنیامین نتانیاهو، نخستوزیر اسرائیل، در یک نشست رسانهای مشترک با صدراعظم آلمان، الحاق کرانه باختری به اسرائیل را موضوعی «قابل بحث» دانست، و گفت: «اسرائیل قاطعانه با ایجاد یک دولت فلسطینی مخالفت است.»
از سوی دیگر، فردریش مرتس در همین جلسه تاکید کرد که آلمان «راهحل دو کشوری» را بهترین گزینه ممکن میداند.
مرتس در این جلسه که یکشنبه ۱۶ آذر در جریان سفرش به اورشلیم برگزار شد، گفت: «دولت فدرال آلمان همچنان معتقد است که بهرسمیت شناختن دولت فلسطین تنها میتواند در پایان فرآیند چندمرحلهای آتشبس میان اسرائیل و حماس صورت گیرد، نه در آغاز آن.»
نتانیاهو، در این نشست اعلام کرد که که اسرائیل و حماس «بهزودی وارد مرحله دوم آتشبس خواهند شد». او ورود به مرحله دوم را مشروط به بازگرداندن بقایای پیکر آخرین گروگان کشتهشدهای دانست که همچنان در اختیار حماس است.
نتانیاهو همچنین افزود: «مهم است مطمئن شویم حماس نهفقط به آتشبس پایبند است، بلکه تعهدی را که برای خلع سلاح و غیرنظامیسازی غزه پذیرفته، اجرا میکند.»
در مرحله نخست آتشبس، حماس ۲۰ گروگان زنده اسرائیلی را در ازای حدود ۲۰۰۰ زندانی فلسطینی آزاد کرد و اجساد ۲۷ گروگان کشتهشده در جنگ را تحویل داد. از سوی دیگر، نیروهای اسرائیلی به خطوط آتشبس عقبنشینی کردند و اکنون ۵۸ درصد باریکه غزه را کنترل میکنند.
حماس هنوز بقایای ران گوِیْلی، افسر ۲۴ ساله پلیس اسرائیل را که در حمله هفتم اکتبر ۲۰۲۳ به دست حماس کشته شد، تحویل نداده است.
قرار است نتانیاهو در روزهای پایانی ماه جاری میلادی در سفری به واشینگتن با دونالد ترامپ، رییسجمهوری ایالات متحده درباره گامهای بعدی روند صلح طبق قطعنامه ۱۷ نوامبر شورای امنیت سازمان ملل گفتوگو کند. این قطعنامه که آمریکا پیشنویس آن را پیشنهاد داده بود، بر اساس طرح ۲۰مادهای ترامپ تنظیم شد.
بر اساس این سند، در دومین مرحله از آتشبس یک نیروی بینالمللی برای تامین امنیت غزه در این منطقه مستقر و یک نیروی بینالمللی ثبات تحت نظارت «هیات صلح» به رهبری ترامپ تشکیل خواهد شد. نیروی بینالمللی ثبات بر تشکیل یک دولت موقت فلسطینی برای اداره امور روزمره فلسطینیان نظارت خواهد کرد.
سانائه تاکایچی، نخستوزیر ژاپن، به خبرنگاران گفت: «این روشنسازیهای راداری اقدامی خطرناک است که فراتر از آن چیزی است که برای پرواز ایمن هواپیما لازم است.»
او افزود که ژاپن نسبت به حادثه «بسیار تاسفبار» روز شنبه، به چین اعتراض کرده است.
شینجیرو کویزومی، وزیر دفاع ژاپن، که در توکیو با همتای استرالیایی خود ریچارد مارلس دیدار میکرد، گفت ژاپن برای حفظ صلح و ثبات منطقه، به رفتار چین «قاطعانه و آرام» پاسخ خواهد داد.
اما یک سخنگوی نیروی دریایی چین، سرهنگ وانگ شوئهمِنگ، گفت هواپیماهای ژاپنی بارها به نیروی دریایی چین که در حال اجرای تمرینات پروازِ مبتنی بر ناو هواپیمابر در شرق تنگه میاکو ـ طبق اعلام قبلی ـ بوده، نزدیک شده و مزاحمت ایجاد کردهاند.
ژاپن گفت جنگندههای چینی جی-۱۵ (J-15 ) که در این دو حادثه نقش داشتند، از ناو هواپیمابر لیائونینگ چین به پرواز درآمده بودند؛ ناوی که همراه با سه ناوشکن موشکی در جنوب جزایر اوکیناوا در حال مانور بود. ژاپن اعلام کرد در واکنش به عملیات پروازی ناو چینی، جنگندههای اف-۱۵خود را به پرواز درآورده است.
در سال ۲۰۱۳، ژاپن گفت یک ناو چینی رادار خود را روی یک ناوشکن ژاپنی در دریای چین شرقی قفل کرده است. سه سال بعد، پکن ادعا کرد که جنگندههای ژاپنی رادار خود را روی جنگندههای چینی نشانه رفتهاند. در ژوئن امسال نیز ژاپن گزارش داد که جنگندههای چینی بهطور خطرناک از کنار یکی از هواپیماهای گشتزنیاش در نزدیکی اوکیناوا عبور کردهاند.
تنش چین - ژاپن بر سر تایوان
این برخوردها در نزدیکی جزایری که هر دو کشور چین و ژاپن ادعای مالکیت بر آنها دارند، جدیترین رویارویی میان دو ارتش در سالهای اخیر به شمار میرود و احتمالا تنش میان دو قدرت آسیای شرقی را تشدید خواهد کرد.
روابط دو کشور از ماه گذشته رو به وخامت گذاشت؛ از زمانی که تاکایچی هشدار داد در صورت اقدام نظامی چین علیه تایوان که امنیت ژاپن را نیز تهدید کند، این کشور ممکن است از خود واکنش نشان دهد.
نشانهرفتن رادار به سمت یک هواپیمای دیگر اقدامی تهدیدآمیز محسوب میشود، زیرا نشاندهنده احتمال حمله است و ممکن است هواپیمای هدف را وادار به اجرای مانورهای گریز کند. ژاپن توضیح نداده که هواپیماهایش به اقدام جنگندههای چینی چگونه واکنش نشان دادند.
وانگ در بیانیهای در شبکههای اجتماعی رسمی چین، گفت اظهارات ژاپن نادرست است و اقدامات توکیو امنیت پرواز را بهشدت به خطر انداخته است.
او افزود: «ما قاطعانه از طرف ژاپنی میخواهیم فورا از بدنامسازی و تهمتزنی دست بردارد و اقدامات نیروهای خط مقدم خود را بهشدت کنترل کند. نیروی دریایی چین اقدامات لازم را مطابق قانون برای حفاظت قاطعانه از امنیت و حقوق مشروع خود انجام خواهد داد.»
مارلس، وزیر دفاع استرالیا، در کنفرانس خبری مشترک با کویزومی پس از گفتوگو درباره تعمیق همکاریهای دفاعی گفت: «ما از اقدامات چین در ۲۴ ساعت گذشته بهشدت نگران هستیم. ما به همکاری با ژاپن و ایستادن در کنار ژاپن برای حفظ نظم مبتنی بر قواعد بینالمللی ادامه خواهیم داد.»
با اوجگیری تنش چین و ژاپن بر سر تایوان، پکن به شهروندان خود توصیه کرده به ژاپن سفر نکنند و طرح ازسرگیری واردات محصولات دریایی را که پس از تخلیه آب فرآوریشده نیروگاه فوکوشیما به حالت تعلیق درآمده بود، متوقف کرده است.
چین تایوانِ دموکراتیک را متعلق به خود میداند و فشار نظامی و سیاسی بر این جزیره را افزایش داده است؛ تایوان تنها ۱۱۰ کیلومتر با غربیترین جزیره ژاپن فاصله دارد.
ژاپن بزرگترین میزبان نیروهای نظامی ایالات متحده در خارج از کشور است. ناوهای جنگی، هواپیماها و هزاران تفنگدار دریایی آمریکا در اوکیناوا حضور دارند.
آمریکا هنوز واکنشی به ادعای ژاپن در خصوص استفاده چین از رادار نشان نداده است.
سکوت ترامپ، افزایش فعالیت نظامی چین
جورج گلاس، سفیر آمریکا در ژاپن، از زمان آغاز این مناقشه در شبکههای اجتماعی چندین بار حمایت خود از ژاپن را ابراز کرده است، اما دونالد ترامپ، رییسجمهوری آمریکا، و دیگر مقامات بلندپایه دولت او همچنان سکوت کردهاند.
دولت ترامپ در یک سند راهبردی که جمعه ۱۴ آذر منتشر شد، اعلام کرد هدفش جلوگیری از درگیری با چین بر سر تایوان و دریای جنوبی چین از طریق تقویت قدرت نظامی آمریکا و متحدان آن است.
ترامپ که قصد دارد سال آینده برای مذاکرات تجاری به پکن سفر کند، ماه گذشته در تماسی تلفنی از تاکایچی خواسته بود که تنش را افزایش ندهد؛ این تماس به گفته منابع آگاه پس از گفتوگوی ترامپ با شی جینپینگ انجام شد. طبق گزارش خبرگزاری رسمی شینهوا، شی به ترامپ گفته که «بازگشت تایوان به چین» برای چشمانداز نظم جهانی موردنظر پکن، موضوعی محوری است.
رویترز پنجشنبه ۱۳ آذر گزارش داد که چین بیش از ۱۰۰ کشتی نیروی دریایی و گارد ساحلی خود را همزمان در آبهای شرق آسیا مستقر کرده است.
دولت تایوان این اقدام را تهدیدی برای منطقهٔ هند و اقیانوس آرام توصیف کرده است.
گارد ساحلی تایوان یکشنبه گفت در حال رصد رزمایشهای سه کشتی ایمنی دریایی چین در بخش غربی خط میانی تنگه تایوان است، اما وضعیت آبهای پیرامون تایوان «عادی» است.
رسانههای دولتی چین گفتند این رزمایشهای جستوجو و نجات در آبهای مرکزی تنگه انجام شده و شامل گشتزنی در «مناطق پرترافیک و مناطق دارای حوادث مکرر» است.
گارد ساحلی تایوان گفت چین با هدف آزار و جنگ روانی علیه تایوان از «عبارات گمراهکننده و نادرست» برای توصیف فعالیتهای خود استفاده میکند.
چین میگوید تنها این کشور دارای حاکمیت بر تنگه است؛ تنگهای که مسیر بخش بزرگی از حملونقل دریایی جهان است. اما ایالات متحده و تایوان میگویند که این تنگه یک آبراه بینالمللی است.
