اتحادیه اروپا هشدار داده است تداوم بی‌ثباتی در سوریه می‌تواند تهدیدی جدی برای امنیت کشورهای عضو این اتحادیه باشد. در پیش‌نویس یک سند داخلی ضدتروریسم که نسخه‌ای از آن به‌دست خبرگزاری رویترز رسیده، آمده است سطح کلی تهدید تروریستی در اروپا همچنان بالاست.
خبرگزاری رویترز چهارشنبه ۱۷ اردیبهشت به نقل از سه مقام آگاه در گزارشی اختصاصی اعلام کرد ابوظبی کانالی محرمانه میان اسرائیل و سوریه ایجاد کرده است.
به گفته این منابع، حاکمان جدید دمشق به دنبال کمک منطقهای برای مدیریت تنش‌ها با همسایه جنوبی سوریه هستند.
تلاش برای کاهش تنش با اسرائیل
مذاکرات میان اسرائیل و سوریه پس از سفر احمد الشرع، رییس‌جمهوری موقت سوریه به ابوظبی در تاریخ ۲۴ فروردین آغاز شده و هدف آن کاهش تنش میان دو کشوری است که روابط رسمی دیپلماتیک ندارند.
یک منبع که به‌طور مستقیم در جریان مذاکرات قرار دارد، اعلام کرد این تماس‌ها فعلا به «موضوعات فنی» محدود شده اما امکان گسترش آن در آینده وجود دارد.
دمشق تلاش می‌کند به اسرائیل اطمینان دهد تهدیدی از سوی دولت جدید متوجه این کشور نیست.
از جمله اقدامات دولت الشرع، بازداشت دو عضو ارشد جهاد اسلامی فلسطین، دیدار با نمایندگان جامعه یهودی در داخل و خارج کشور و ارسال نامه‌ای رسمی به وزارت خارجه آمریکا است که در آن آمده: «اجازه نخواهیم داد سوریه به تهدیدی برای هیچ طرفی، از جمله اسرائیل، تبدیل شود.»
یک منبع امنیتی سوری نیز تایید کرده که مذاکرات صرفا درباره پرونده‌های ضدتروریسم بوده و مسائل نظامی، از جمله حملات ارتش اسرائیل به خاک سوریه، فعلا در دستور کار قرار ندارد.
در این مذاکرات مقام‌های امنیتی امارات، افسران اطلاعاتی سوری و همچنین برخی از مقام‌های پیشین اطلاعاتی اسرائیل مشارکت دارند.
مشخص نیست آیا پس از حملات اخیر اسرائیل به دمشق که یکی از آن‌ها تنها ۵۰۰ متر با کاخ ریاست‌جمهوری فاصله داشت، این کانال ارتباطی همچنان فعال باقی مانده است یا نه.
ریاست‌جمهوری سوریه و وزارت خارجه امارات متحده عربی به درخواست برای اظهار نظر پاسخ ندادند.
دفتر نخست‌وزیری اسرائیل نیز از اظهار نظر در این‌باره خودداری کرده است.
حمایت از دروزی‌ها
اسرائیل حملات خود را پاسخی به تهدید علیه جامعه دروزی عنوان کرده است.
درگیری‌های اخیر میان جنگجویان اهل سنت و شبه‌نظامیان دروزی که در پی انتشار فایل صوتی منسوب به اهانت به پیامبر اسلام آغاز شد، بیش از ۲۵ کشته برجای گذاشته است.
پیش‌تر نیز در خشونت‌های فرقه‌ای در مناطق علوی‌نشین، بیش از هزار نفر کشته شده بودند.
دولت سوریه اعلام کرده با گروه‌های دروزی در استان سویدا به توافق رسیده تا از میان آن‌ها نیروهای امنیتی محلی جذب کند.
این اقدام فعلا به کاهش تنش‌ها منجر شده است.
درخواست انزوای سیاسی
این تماس‌ها در حالی برقرار می‌شود که اسرائیل خواستار ادامه انزوای سیاسی سوریه شده و نسبت به حضور اسلام‌گرایان در مرزهای جنوبی هشدار داده است.
به گفته یکی از منابع و یک دیپلمات منطقهای طرف گفت‌وگو با رویترز، میانجی‌گری غیررسمی بین اسرائیل و سوریه با هدف آرام کردن اوضاع در هفته گذشته از طریق کانال‌های دیگر انجام شده است.
دولت سوریه حملات اسرائیل را به عنوان تشدید کننده بحران و مداخله خارجی محکوم کرده و می‌گوید دولت جدید در دمشق در حال کار برای اتحاد کشور پس از ۱۴ سال خونریزی است.
بدگمانی اسرائیل به الشرع
اسرائیل سال‌هاست در چارچوب یک کارزار پنهانی، مواضعی را در سوریه هدف قرار می‌دهد. کارزاری که با هدف تضعیف نفوذ ایران و گروه‌های متحد آن، از جمله حزب‌الله لبنان، دنبال می‌شود.
حزب‌الله پس از ورود به جنگ داخلی سوریه در حمایت از بشار اسد، حضور و نفوذ خود را در این کشور گسترش داد.
از زمان ساقط شدن اسد در دی ماه گذشته، عملیات نظامی اسرائیل در سوریه شدت یافته است.
اسرائیل اعلام کرده حضور گروه‌های اسلام‌گرای مسلح در مناطق جنوبی سوریه را تحمل نخواهد کرد و ارتش این کشور تاکنون اهدافی را که نظامی نامیده، در نقاط مختلف سوریه بمباران کرده و نیروهای زمینی خود را وارد مناطق جنوب غربی این کشور کرده است.
رویترز در ماه فوریه گزارش داد که اسرائیل به آمریکا فشار آورده تا سوریه را در وضعیت منزوی نگه دارد.
بر اساس این گزارش، رویکرد اسرائیل بر پایه بدگمانی به الشرع شکل گرفته است. کسی که پیش‌تر رهبری یکی از شاخه‌های القاعده را بر عهده داشت و در سال ۲۰۱۶ اعلام کرد از این گروه فاصله گرفته است.
امارات میانجی جدید منطقه
دولت امارات متحده عربی نگرانی‌هایی درباره گرایش اسلام‌گرایانه رهبران جدید سوریه دارد اما به گفته منابع، دیدار الشرع با شیخ محمد بن زاید آل نهیان، رییس امارات متحده عربی در ماه گذشته بسیار خوب پیش رفت و به کاهش برخی از نگرانی‌های ابوظبی کمک کرد.
این منابع اشاره کردند که جلسه این دو چندین ساعت به طول انجامید و باعث شد الشرع برای یک قرار بعدی دیر کند.
در شرایطی که هیچ رابطه مستقیم رسمی‌ای میان دو کشور وجود ندارد، دمشق روابط امارات متحده عربی با اسرائیل را که در چارچوب توافق تاریخی سال ۲۰۲۰ با میانجی‌گری آمریکا (پیمان ابراهیم) برقرار شد، مسیری کلیدی برای حل‌وفصل مسائل با اسرائیل می‌داند.
کاتز جمعه ۱۲ اردیبهشت در بیانیهای نوشت: «وقتی او [الشرع] صبح از خواب بیدار می‌شود و نتایج حمله جتهای جنگنده نیروی هوایی اسرائیل را میبیند، درمییابد که اسرائیل مصمم است از آسیب رسیدن به دروزیهای سوریه جلوگیری کند.»
وزیر دفاع اسرائیل افزود: «وظیفه اوست که از دروزی‌ها در حومه دمشق در برابر حملات شورشیان جهادی محافظت کند و به صدها هزار دروزی ساکن سویدا و جبلالدروز امکان دهد تا از خودشان دفاع کنند، نه اینکه نیروهای جهادی را به روستاها بفرستد.»
جنگندههای اسرائیلی در نخستین ساعات ۱۲ اردیبهشت، یک موضع در نزدیکی کاخ ریاست‌جمهوری سوریه را هدف قرار دادند.
ارتش اسرائیل تاکنون اطلاعاتی درباره مکان هدف قرارگرفته در این عملیات ارائه نکرده است.
نیروی هوایی اسرائیل ۱۰ اردیبهشت نیز در حمایت از دروزیهای سوریه، منطقه اشرفیه صحنایا در حومه دمشق را هدف قرار داد.
درگیری‌های فرقه‌ای ۹ اردیبهشت با تبادل آتش میان افراد مسلح دروزی و سنی در منطقه دروزینشین جرمانا آغاز شد. بیش از ۱۲ نفر در این خشونتها جان خود را از دست دادند.
این درگیریها سپس به منطقه صحنايا در حومه دمشق کشیده شد. منشا تنش‌ها یک فایل صوتی توهینآمیز نسبت به پیامبر اسلام بود که شبه‌نظامیان سنی گمان میبردند توسط یکی از اعضای جامعه دروزی ضبط شده است.
در پی بالا گرفتن تنش‌ها و حمله افراد مسلح به جامعه دروزی، نیروهای امنیتی سوریه به صحنایا اعزام شدند تا کنترل این منطقه را به دست بگیرند.
کاتز: اسرائیل دفاع از دروزی‌ها را وظیفه خود می‌داند
وزیر دفاع اسرائیل در ادامه بیانیه خود تاکید کرد این کشور خود را به دفاع از حقوق جامعه دروزی متعهد می‌داند.
کاتز در همین رابطه گفت: «وظیفه ماست که از دروزی‌ها در سوریه در برابر آسیب محافظت کنیم، بهخاطر برادران دروزیمان در اسرائیل، وفاداری آن‌ها به کشور و نقش بسیار مهمی که در تامین امنیت اسرائیل ایفا کرده‌اند.»
شهروندان دروزی اسرائیل شب گذشته برای اعلام همبستگی خود با دروزیهای سوریه دست به تجمع اعتراضی زدند.
گزارشها حاکی از آن است که برخی از معترضان دروزی در جریان این تجمعات با نیروهای پلیس اسرائیل درگیر شدند.
دروزی‌ها در اسرائیل، سوریه و لبنان یک اقلیت به شمار میروند.
روزنامه گاردین ۱۲ اردیبهشت نوشت حمله اخیر به نزدیکی کاخ ریاست‌جمهوری در دمشق نشان‌دهنده «بیاعتمادی عمیق» اسرائیل به حکومت جدید سوریه است.
پس از سقوط حکومت اسد و قدرت گرفتن گروه تحریر الشام، نگرانی‌هایی در خصوص سرنوشت اقلیتهای دینی سوریه، از جمله دروزی‌ها، مطرح شده است.
پیش‌تر در پنجم اسفند ۱۴۰۳، نتانیاهو بر لزوم رعایت حقوق اقلیت دروزی از سوی حکومت سوریه تاکید کرده و هشدار داده بود: «ما هیچ تهدیدی علیه دروزی‌ها در جنوب سوریه را تحمل نخواهیم کرد.»
یک منبع در وزارت امور خارجه ترکیه پنجشنبه ۱۱ اردیبهشت به خبرگزاری رویترز گفت: «ترکیه هرگونه ابتکاری را که تمامیت ارضی سوریه را هدف قرار دهد، حاکمیت آن را تضعیف کند، یا به گروههایی غیر از دولت مرکزی سوریه اجازه حمل سلاح بدهد، مخالف است.»
او افزود ترکیه «فضای لازم» را در اختیار حکومت سوریه قرار داده تا به نگرانی‌های آنکارا درباره فعالیت گروه‌های مسلح کُرد در این کشور رسیدگی کند.
ترکیه پیش‌تر هشدار داده بود در صورت رفع نشدن این نگرانی‌ها، ممکن است علیه گروه‌های کُرد سوریه دست به اقدام نظامی بزند.
پیش از این در ششم اردیبهشت، احزاب کُرد سوریه در نشستی در شهر قامشلی بر سر یک چشم‌انداز سیاسی مشترک برای آینده کُردها در این کشور به توافق رسیدند. این نشست با حضور مقام‌های آمریکایی برگزار شد.
در بیانیه پایانی این نشست آمده است: «چشم‌انداز سیاسی مشترکی تدوین شده که اراده جمعی کُردها و طرح آنان را برای یک راهحل عادلانه درباره مساله کُردها در سوریه، بهعنوان کشوری دموکراتیک و غیرمتمرکز، بیان می‌کند.»
احمد الشرع، رییس‌جمهوری دوره انتقالی سوریه، هفتم اردیبهشت اعلام کرد هرگونه تلاش برای «تحمیل تجزیه یا ایجاد مناطق جداییطلب تحت عناوین فدرالیسم یا خودمختاری» را نخواهد پذیرفت.
اردوغان: طرح گروه‌های کُرد برای فدرالیسم در سوریه «خیال خام» است
رجب طیب اردوغان، رییس‌جمهوری ترکیه، ۱۰ اردیبهشت طرح کُردها برای تمرکززدایی از قدرت در سوریه را رد کرد و گفت این طرح «چیزی فراتر از یک خیال خام نیست».
یک منبع در وزارت دفاع ترکیه نیز هشدار داد تلاشها برای برقراری خودمختاری در سوریه به حاکمیت این کشور و همچنین ثبات منطقه آسیب خواهد زد.
او تاکید کرد: «ما تحت هیچ عنوانی نمیتوانیم با تجزیه تمامیت ارضی سوریه و تضعیف ساختار واحد آن موافقت کنیم. همانگونه که دولت جدید سوریه نیز مخالف است، ما نیز با هرگونه گفتمان یا اقدام در جهت ایجاد مناطق خودمختار یا ساختار غیرمتمرکز مخالفیم.»
این اظهارات در شرایطی مطرح می‌شود که مظلوم عبدی، فرمانده نیروهای دموکراتیک سوریه و الشرع ۲۰ اسفند ۱۴۰۳ با یکدیگر در دمشق دیدار کردند و توافقی را به امضا رساندند.
بر اساس این توافق، نیروهای دموکراتیک سوریه در ساختار حکومت مرکزی این کشور ادغام خواهند شد.
نیروهای دموکراتیک سوریه که با نام اختصاری «قسد» نیز شناخته می‌شود، از قومیتهای مختلف از جمله کُردها، عربها، آشوریها و ترکمنها تشکیل شده است، اما رهبری نظامی آن را گروه کُردی یگانهای مدافع خلق (یپگ) بر عهده دارد.
ترکیه که یکی از حامیان اصلی حکومت جدید سوریه به شمار میرود، قسد را گروهی تروریستی می‌داند.
آنکارا پیش‌تر از توافق قسد و حکومت سوریه استقبال کرده و در عین حال گفته بود باید از فروپاشی زنجیره فرماندهی قسد و یپگ اطمینان حاصل کند.
بنیامین نتانیاهو، نخستوزیر و یسرائیل کاتز، وزیر دفاع اسرائیل، چهارشنبه ۱۰ اردیبهشت در بیانیهای مشترک اعلام کردند در عملیاتی «هشدارآمیز» مواضع «یک گروه افراطی» را در سوریه هدف قرار داده‌اند.
به گفته نتانیاهو و کاتز، اعضای این گروه در حال آمادهسازی برای حمله به جامعه دروزی سوریه در منطقه صحنایا بودند.
آن‌ها همچنین از حکومت سوریه خواستند برای جلوگیری از صدمه دیدن جامعه دروزی در این کشور اقدام کند.
در پی بالا گرفتن تنش‌ها و حمله افراد مسلح به جامعه دروزی، نیروهای امنیتی سوریه به صحنایا اعزام شدند تا کنترل این منطقه را به دست بگیرند.
دیدهبان حقوق بشر سوریه ۱۰ اردیبهشت گزارش داد ۱۶ نیروی امنیتی و شش فرد مسلح دروزی در درگیریها در صحنایا کشته شدند. همچنین یکی از نیروهای امنیتی سوریه در حمله اسرائیل به این منطقه جان خود را از دست داد.
با شدت گرفتن خشونتها، اداره امنیت عمومی سوریه از غیرنظامیان در صحنایا خواست از خانههای خود خارج نشوند.
وزارت امور خارجه سوریه نیز بدون اشاره به حملات اسرائیل، «هرگونه مداخله خارجی» در امور داخلی این کشور را رد کرد و در عین حال گفت حکومت سوریه خود را به محافظت از همه شهروندان، از جمله «طایفه شریف دروزی»، متعهد می‌داند.
پیش‌تر در پنجم اسفند ۱۴۰۳، نتانیاهو بر لزوم رعایت حقوق اقلیت دروزی از سوی حکومت سوریه تاکید کرده و هشدار داده بود: «ما هیچ تهدیدی علیه دروزی‌ها در جنوب سوریه را تحمل نخواهیم کرد.»
دروزی‌ها هم در سوریه و هم در اسرائیل یک اقلیت مذهبی به شمار میروند. پس از سقوط حکومت اسد و قدرت گرفتن گروه تحریر الشام، نگرانی‌هایی در خصوص سرنوشت اقلیتهای دینی سوریه، از جمله دروزی‌ها، مطرح شده است.
صدها نفر از شهروندان دروزی سوری در روستاهای هممرز با اسرائیل ۲۳ آذر سال گذشته در تجمعی خواهان الحاق این روستاها به اسرائیل شدند.
رسانههای اسرائیل ۱۰ اردیبهشت خبر دادند دهها نفر از دروزی‌ها در شمال اسرائیل جادهها را مسدود کردند و خواستار مداخله این کشور برای حمایت از دروزی‌ها در درگیری‌های دمشق شدند.
ارتش اسرائیل نیز اعلام کرد سه دروزی سوری که در درگیری‌های صحنایا زخمی شده بودند، برای دریافت مراقبتهای پزشکی به اسرائیل منتقل شدهاند.
درگیری‌های فرقه‌ای ۹ اردیبهشت با تبادل آتش میان افراد مسلح دروزی و سنی در منطقه دروزینشین جرمانا آغاز شد. منشا تنش‌ها یک فایل صوتی توهینآمیز نسبت به پیامبر اسلام بود که شبه‌نظامیان سنی گمان میبردند توسط یکی از اعضای جامعه دروزی ضبط شده است.
منابع محلی از کشته شدن بیش از دوازده نفر در همان روز خبر دادند. این درگیریها ۱۰ اردیبهشت به منطقه صحنايا کشیده شد.
پیش‌تر در اسفندماه ۱۴۰۳ نیز حملات برخی عوامل رژیم بشار اسد به نیروهای حکومت جدید سوریه به خشونت‌های مرگباری انجامید. ارتش سوریه در پاسخ، عملیاتی گسترده را علیه مواضع نیروهای وابسته به اسد در غرب این کشور کلید زد.
بر اساس آمار دیدهبان حقوق بشر سوریه، بیش از هزار نفر در جریان این درگیریها جان خود را از دست دادند که اکثر آن‌ها از شیعیان علوی بودند.
بر اساس این گزارش که دوشنبه ۲۲ اردیبهشت منتشر شد، مقام‌های اروپایی در سند مورد نظر نسبت به تحولات سیاسی اخیر در سوریه ابراز نگرانی کرده‌اند؛ به‌ویژه پس از آن‌که دولت جدیدی با ریشه‌های اسلام‌گرایانه در دسامبر گذشته، حکومت بشار اسد را کنار زد و قدرت را در دمشق به‌دست گرفت.
هرچند برخی از این مقام‌ها به‌طور محتاطانه نسبت به چشم‌انداز دولت تازه ابراز خوش‌بینی کرده‌اند اما بی‌ثباتی در شمال شرق سوریه به‌ویژه در مناطقی که پیش‌تر در کنترل داعش یا گروه‌های وابسته به القاعده بوده، باعث افزایش نگرانی‌ها شده است.
هشدار درباره بازگشت گروه‌های جهادی
در این سند آمده است: «تروریسم و افراط‌گرایی خشونت‌بار همچنان تهدیدی مهم برای اتحادیه اروپا و کشورهای عضو آن به‌شمار می‌آیند. سطح کلی تهدید همچنان بالاست.»
مقام‌های اروپایی هشدار داده‌اند شرایط امنیتی شکننده در سوریه می‌تواند به احیای گروه‌های جهادی در منطقه بینجامد؛ چه با اعزام مستقیم از خاک سوریه به اروپا و چه با فعال‌سازی از راه دور نیروهای همسو در قاره اروپا.
این سند تاکید کرده است: «تروریسم اسلام‌گرا/جهادی همچنان برجسته‌ترین تهدید علیه اتحادیه اروپاست.»
نگرانی از آزادی زندانیان داعش و تحریم رییس دولت جدید
اتحادیه اروپا همچنین نگران آن است که در روند گذار سیاسی در سوریه، گروه‌های تروریستی جدیدی شکل بگیرند یا زندانیان مرتبط با فعالیت‌های افراط‌گرایانه که پیش‌تر بازداشت شده بودند، آزاد شوند.
در همین زمینه، اردوگاه‌هایی در شمال شرق سوریه که تحت اداره نیروهای کرد قرار دارند و محل نگهداری هزاران عضو سابق داعش هستند، از ماه ژانویه و در پی تغییر دولت، روند بازگرداندن گسترده زندانیان را آغاز کرده‌اند.
احمد الشرع، رییس دولت موقت سوریه، به‌دلیل سابقه‌اش در رهبری گروه اسلام‌گرای «هیات تحریر الشام» - که پیش‌تر شاخه القاعده در سوریه بود - همچنان در فهرست تحریم‌های تروریسم سازمان ملل قرار دارد.
با این حال، امانوئل مکرون، رییس‌جمهوری فرانسه که در ابتدای ماه می با الشرع ، اعلام کرد از اتحادیه اروپا خواهد خواست تا به تحریم‌ها علیه سوریه پایان دهد.
