بر اساس گزارش اخیر مرکز آمار ایران، نرخ بیکاری در بهار ۱۴۰۴ به ۷.۳ درصد کاهش یافت. این آمار با واکنش‌های متفاوتی روبه‌رو شده و برخی کارشناسان اقتصادی نسبت به صحت این آمار و روش‌های محاسباتی آن ابراز تردید کرده‌اند.
با وجود تحریم‌ها، تا پیش از آغاز دور دوم ریاست‌جمهوری دونالد ترامپ در بهمن ۱۴۰۳، برخی پالایشگاه‌های کوچک چینی (قوری‌ها)، همچنان به‌دلیل تخفیف‌های بسیار بالای جمهوری اسلامی، نفت ایران را می‌خریدند اما پس از آغاز کار ترامپ، این روند رفته رفته مختل شد.
طبق داده‌های شرکت «کپلر»، حجم نفت خام ایران در ذخایر شناور از ۹ میلیون بشکه در اواسط ژانویه به ۳۳ میلیون و ۴۰۰ هزار بشکه در اوایل اوت رسیده که بالاترین سطح از سال ۲۰۲۰ است.
بیشتر این نفتکش‌های معطل، در آب‌های سنگاپور و مالزی - مراکز اصلی عملیات انتقال کشتی به کشتی ایران - شناورند. نگهداری این حجم از نفت روی دریا، هزینه‌های سنگینی به جمهوری اسلامی تحمیل می‌کند.
از سوی دیگر، در پی جنگ ۱۲ روزه، حکومت ایران از بیم هدف قرار گرفتن انبارهای نفت خود، بخش بزرگی از نفت ذخیره شده را به کشتی‌ها انتقال داد.
در همین حال صادرات نفت خام ایران از حدود ۱.۷ میلیون بشکه در روز، در زمستان ۱۴۰۳، اکنون به حدود ۱۰۲ هزار بشکه در روز سقوط کرده است.
قوری‌های چینی
عمده خریداران نفت جمهوری اسلامی در شرایط تحریم، پالایشگاه‌های کوچک چینی موسوم به قوری (تی‌پات) بودند.
دولت ترامپ از ابتدای آغاز به کار خود، سخت‌گیری کم‌سابقه‌ای نسبت به خریداران نفت جمهوری اسلامی نشان داد.
پتروشیمی شاندونگ شوگوانگ لوچینگ با ظرفیت ۱۰۰ هزار بشکه در روز در مارس ۲۰۲۵، پالایشگاه شاندونگ شنگ‌سینگ کمیکال با ظرفیت ۴۴ هزار بشکه در روز در آوریل ۲۰۲۵ و پالایشگاه هبئی شینهای کمیکال گروپ با ظرفیت ۱۲۰ هزار بشکه در روز در ماه می ۲۰۲۵، از سوی آمریکا تحریم شدند.
مالزی نیز از سوی آمریکا برای سخت‌گیری درباره انباشت نفت ایران در آب‌های این کشور تحت فشار است.
تحریم امپراتوری کشتی‌رانی شمخانی
هشتم مرداد، آمریکا اعلام کرد حسین (مشهور به هکتور) شمخانی، فرزند علی شمخانی و بخشی از «امپراتوری عظیم کشتی‌رانی» وابسته به او را تحریم کرده است.
در این مجموعه، ۵۰ شخص و نهاد و بیش از ۵۰ کشتی در فهرست تحریم‌ها قرار گرفتند که بزرگ‌ترین اقدام تحریمی آمریکا علیه جمهوری اسلامی از سال ۲۰۱۸ به شمار می‌رود.
کمتر از دو هفته پس از آغاز دور دوم ریاست‌جمهوری ترامپ، کارزار تازه‌ای از سیاست «فشار حداکثری» علیه جمهوری اسلامی به راه افتاد.
در ۱۰۰ روز نخست فعالیت، دولت ترامپ در مجموع ۱۷ دور تحریم مرتبط با جمهوری اسلامی اعمال کرد که طی آن ۴۰ شخص، ۱۱۷ شرکت و نهاد و ۷۷ نفتکش هدف قرار گرفتند.
خبرگزاری ایلنا شنبه ۱۸ مرداد در گزارشی با عنوان «مردم گرفتار نان؛ کاهش نرخ بیکاری امیدوارکننده نیست» نوشت انتشار آمار نرخ بیکاری بهار ۱۴۰۴ و مقایسه آن با دوره مشابه سال گذشته از سوی مرکز آمار، باعث شگفتی برخی صاحب‌نظران شده است.
ایلنا افزود: «نرخ مشارکت اقتصادی نیز در این مدت کاهش نیافته و به میزان بسیار اندکی افزایش نیز داشته است؛ لذا به نظر نمی‌رسد که این کاهش نرخ بیکاری از طریق کاهش نرخ مشارکت اقتصادی محقق شده باشد.»
ابهامات مطرح‌شده، صحت آمارهای اشتغال مرکز آمار را با پرسش‌هایی جدی مواجه کرده است.
افزایش مشاغل «موقت و سیاه»
زهرا کریمی، کارشناس اقتصاد اشتغال و عضو هیات علمی دانشگاه مازندران، در مصاحبه با ایلنا با اشاره به مشکلات اقتصادی، قطعی برق و گاز، جنگ و بحران‌های مختلف در کشور گفت ممکن است این آمارها تنها افزایش کمّی مشاغل غیررسمی و مشاغل با کیفیت پایین را منعکس کند.
کریمی افزود این مشاغل از نظر اقتصادی و اجتماعی ارزش افزوده کمتری دارند و بیشتر به مشاغل موقت و سیاه تبدیل شده‌اند.
به گفته او، افزایش اشتغال در واقع می‌تواند به معنای افزایش «اشتغال نامولد» باشد که هیچ تاثیری بر بهبود شرایط اقتصادی و تولید ندارد.
از سوی دیگر، برخی آمارهای منتشر شده از افزایش مشارکت اقتصادی مردان به‌ویژه در بخش‌های غیررسمی حکایت دارند، در حالی که میزان مشارکت زنان کاهش یافته است.
کریمی با تحلیل این روند هشدار داد در شرایطی که اقتصاد کشور با بحران‌های متعدد مواجه است، تکیه بر چنین آمارهایی می‌تواند تصویری نادرست از وضعیت واقعی اشتغال در ایران به نمایش بگذارد.
در این شرایط و با توجه به وضعیت فعلی بازار کار در ایران، به نظر میرسد کاهش نرخ بیکاری بهصورت واقعی با بهبود شرایط اشتغال مرتبط نبوده و بیشتر به افزایش مشاغل غیررسمی و کمکیفیت وابسته است.
در شرایطی که بحران‌های اقتصادی، اجتماعی و زیرساختی همچنان به قوت خود باقی است، تکیه بر آمارهای اشتغال بدون توجه به کیفیت این مشاغل نمیتواند تصویر دقیقی از وضعیت واقعی بازار کار به نمایش بگذارد.
پیش از این در ۲۶ تیرماه، احمد علوی، استاد دانشگاه و اقتصاددان، در مصاحبه با ایراناینترنشنال، گفته بود پس از تحریم‌ها، اکنون آتشبس شکننده نیز بر اقتصاد ایران سایه افکنده و باید منتظر افزایش نرخ ارز و بیکاری بود.
