آیا طرح صلح ترامپ میتواند به فروپاشی دولت نتانیاهو منجر شود؟
خبرگزاری رویترز گزارش داد شکاف در ائتلاف راستگرای بنیامین نتانیاهو، نخستوزیر اسرائیل، به محور تنش تازهای در روند تلاشها برای پایان جنگ غزه تبدیل شده و ممکن است ابتکار واشینگتن برای بازسازی معادلات سیاسی خاورمیانه را با شکست روبهرو کند.
دو سال پس از حمله مرگبار هفتم اکتبر، وزارت دفاع اسرائیل اعلام کرد از آن زمان تاکنون، ۱۱۵۲ نفر از نیروهای نظامی و امنیتی این کشور کشته شدهاند.
وزارت دفاع اسرائیل دوشنبه ۱۴ مهر گزارش داد از زمان آغاز جنگ کنونی، ۱۱۵۲ نفر از نیروهای ارتش اسرائیل، افسران پلیس، اعضای شینبت و اداره زندانها، و همچنین اعضای گروههای محلی امنیتی که در سراسر اسرائیل، نوار غزه، لبنان و کرانه باختری خدمت میکردند، کشته شدهاند.
پایگاه خبری تایمز اسرائیل با اشاره به آمار وزارت دفاع نوشت حدود ۴۲ درصد از این افراد کمتر از ۲۱ سال سن داشتند؛ بیشتر آنها مردان جوانی بودند که دوره خدمت اجباری نظامی را میگذراندند.
همچنین ۱۴۱ نفر بیش از ۴۰ سال سن داشتند؛ آماری که گستره سنی وسیع جانباختگان را نشان میدهد.
بر اساس این گزارش، در پی مناقشه کنونی، بیش از ۶۵۰۰ نفر به جمع بازماندگان داغدار در اسرائیل افزوده شدهاند؛ از جمله ۱۹۷۳ پدر و مادر، ۳۵۱ همسر بیوه، ۸۸۵ کودک یتیم و ۳۴۸۱ خواهر و برادر.
تایمز اسرائیل افزود پیکر هشت تن از سربازان جانباخته با همراهی نمایندگان وزارت دفاع برای برگزاری مراسم خاکسپاری به خارج از کشور منتقل شده است.
اعضای حماس هفتم اکتبر ۲۰۲۳ با حمله به جنوب اسرائیل، حدود هزار و ۲۰۰ نفر را کُشتند و بیش از ۲۵۰ تن را به گروگان گرفتند. اکثر قربانیان این حمله غیرنظامیان بودند.
اسرائیل در واکنش به این تهاجم، عملیات نظامی گستردهای را در نوار غزه آغاز کرد که بنا بر اعلام منابع حماس، تاکنون بیش از ۶۷ هزار کشته و ۱۶۹ هزار زخمی بر جای گذاشته است.
عملیات اسرائیل در غزه بهدلیل شمار بالای تلفات غیرنظامیان با انتقاد شماری از کشورها، سازمان ملل و گروههای حقوق بشری روبهرو شده است.
بر اساس آخرین برآوردهای مقامهای اسرائیلی، حدود ۲۰ گروگان دیگر در غزه در اسارت به سر میبرند و پیکر حدود ۲۸ گروگان نیز در اختیار حماس قرار دارد.
تظاهرات برای آزادی گروگانهای اسرائیلی در اسارت حماس، اورشلیم، ۱۳ مهر
حمایت از خانوادههای سربازان اسرائیلی کشتهشده
تایمز اسرائیل در ادامه گزارش خود نوشت اداره خانوادههای جانباختگان، یادبود و میراث وزارت دفاع مسئولیت نظارت بر خاکسپاری کشتهشدگان، بازسازی و احداث یادمانها، و ارائه حمایتهای جامع عاطفی و مالی به خانوادههای داغدار را بر عهده داشته است.
این اداره با اجرای طرحی به ارزش ۶۰ میلیون شِکِل (۱۸ میلیون دلار) خدمات خود در زمینه حمایت و رسیدگی به خانوادههای داغدار را بازسازی کرده، از طریق کمیتههای ویژه کمکهای هدفمند ارائه داده و شبکهای از داوطلبان مالی برای پشتیبانی از این خانوادهها به وجود آورده است.
آریه معلم، رییس اداره خانوادههای جانباختگان، یادبود و میراث وزارت دفاع، در همین رابطه گفت: «کارکنان این اداره فعالیت خود را یک ماموریت میدانند و به گرامیداشت یاد کشتهشدگان، حفظ میراث آنان برای نسلهای آینده و همراهی با خانوادههای داغدار از نظر عاطفی و رفاهی ادامه میدهند.»
در روزهای اخیر و پس از اعلام طرح ۲۰ مادهای دونالد ترامپ، رییسجمهوری آمریکا، امیدها نسبت به پایان جنگ غزه و آزادی گروگانهای در بند حماس افزایش یافته است.
ترامپ شامگاه ۱۳ مهر هشدار داد در صورتی که حماس از قدرت در غزه کنار نکشد، «نابودی کامل» در انتظار این گروه خواهد بود.
شهرداری ایلات اعلام کرد برای حفاظت از شهروندان اسرائیلی در برابر حملات موشکی و پهپادی، ۱۰ پناهگاه متحرک در این شهر مستقر شده است.
پایگاه خبری تایمز اسرائیل یکشنبه ۱۳ مهر گزارش داد این پناهگاهها در فضاهای باز از جمله سواحل، زمینهای ورزشی و پارکها قرار گرفتهاند تا در صورت وقوع حملات پهپادی یا موشکی، شهروندان بتوانند در کوتاهترین زمان به نقاط امن منتقل شوند.
بر اساس این گزارش، تصمیم به استقرار این پناهگاهها در ایلات پس از حمله پهپادی دوم مهر حوثیهای یمن اتخاذ شد.
در این حمله، پهپاد حوثیها به هتلی اصابت کرد و ۲۰ زخمی بر جای گذاشت.
بندر ایلات جنوبیترین شهر اسرائیل به شمار میرود.
مدت کوتاهی پس از آغاز مناقشه حماس و اسرائیل، حوثیها حملات خود را به کشتیهای بینالمللی در دریای سرخ، تنگه بابالمندب و خلیج عدن آغاز کردند و امنیت دریانوردی را در منطقه در ماههای گذشته به خطر انداختهاند.
این گروه همچنین بارها کوشیده است خاک اسرائیل را هدف قرار دهد.
اسرائیل نیز در واکنش به این حملات، بارها مواضع حوثیها در یمن را هدف قرار داده است.
پیشتر در حمله ششم شهریور اسرائیل به ساختمانی در صنعا، احمد غالب الرهوی، نخستوزیر، و چند وزیر حوثیها کشته شدند.
ادامه حملات حوثیها به ایلات
تایمز اسرائیل در ادامه گزارش خود نوشت حمله پهپادی جدید حوثیها به ایلات عصر ۱۳ مهر با واکنش سامانه دفاعی اسرائیل ناکام ماند.
بر اساس این گزارش، سامانه پدافندی اسرائیل پهپاد حوثیها را در آسمان ایلات رهگیری و سرنگون کرد.
با این حال، آژیر خطر در شهر بهدلیل خطرات احتمالی حمله و نگرانی از سقوط تکههای پهپاد پس از رهگیری به صدا درآمد.
تصاویر منتشرشده نشان میدهد دستکم دو موشک رهگیر برای سرنگونی پهپاد شلیک شد.
صبح ۱۳ مهر نیز حوثیها یک موشک به سوی اسرائیل شلیک کردند که آن نیز رهگیری شد.
این حملات تلفات جانی یا خسارت مالی در پی نداشت.
حوثیها یکی از گروههای نیابتی جمهوری اسلامی در منطقه به شمار میروند.
پایگاه خبری واینت چهارم مهر گزارش داد حوثیها با حمایت تهران همچنان به تولید تسلیحات و آموزش نیروهای نیابتی ادامه میدهند.
۱۵ شهریور نیز معمر الاریانی، وزیر اطلاعرسانی دولت قانونی یمن، اعلام کرد حوثیها در مناطق تحت کنترل خود با همکاری جمهوری اسلامی اقدام به راهاندازی کارخانهای برای تولید سلاحهای شیمیایی کردهاند.
حماس با آزادی گروگانهای اسرائیلی موافقت کرده و برخی از بخشهای کلیدی طرح صلح ایالات متحده برای خاتمه جنگ غزه را پذیرفته است. دونالد ترامپ، رییسجمهوری آمریکا، نیز از اسرائیل خواسته بمباران غزه را متوقف کند. این تحولات میتواند به معنای پایان قریبالوقوع جنگ دوساله غزه باشد.
پس از آنکه بنیامین نتانیاهو، نخستوزیر اسرائیل، در جریان سفر اخیرش به واشینگتن از موافقت خود با طرح ترامپ خبر داد، اسرائیل اعلام کرد در زمینه «اجرای فوری» مرحله نخست آن خواهد کوشید.
با این حال، همچنان موانع بالقوهای بر سر راه وجود دارد: جدول زمانی دقیقی برای اجرای طرح ترامپ مشخص نشده، برخی از جنبههای لجستیکی ممکن است بهدلیل ویرانیهای غزه مشکلساز باشند، و مسائلی مانند خلع سلاح حماس و عقبنشینی اسرائیل به نظر میرسد هنوز حلنشده باقی ماندهاند.
این در حالی است که آتشبسهای پیشین در جنگ غزه با از سرگیری حملات اسرائیل و ادامه درگیریها راه به جایی نبردند.
آیا آتش اسلحهها در حال خاموش شدن است؟
هنوز نه. رویترز نوشت با وجود درخواست ترامپ برای توقف بمباران غزه در ۱۲ مهر، یک روز پس از آنکه حماس به طرح ترامپ پاسخ داد، نشانه چندانی از کاهش پایدار در حملات هوایی و گلولهبارانها مشاهده نشده است.
همچنین شمار قربانیان در غزه همچنان در حال افزایش است و دهها نفر از ۱۱ مهر تاکنون، پس از بیانیه حماس، کشته شدهاند.
مذاکرهکنندگان احتمالا ۱۴ مهر در مصر گرد هم آیند تا گفتوگوها برای پیشبرد روند صلح را آغاز کنند.
آیا این توافق به معنای پایان واقعی جنگ است؟
بهصورت بالقوه، بله. ترامپ گفته که مصمم است با این طرح ۲۰ مادهای به درگیری پایان دهد.
او ۱۱ مهر در پیامی در شبکههای اجتماعی اعلام کرد: «این تنها درباره غزه نیست، این درباره صلحی است که مدتها در خاورمیانه مورد انتظار بوده است.»
این توافق در ادامه تلاشهای پیشین برای برقراری آتشبس حاصل شده است. اولین آتشبس اندکی پس از آغاز جنگ در سال ۲۰۲۳ و دیگری اوایل سال جاری میلادی برقرار شدند، اما هر دو تنها چند هفته دوام آوردند و جنگ دوباره شعلهور شد.
این بار نیز موانع فراوانی وجود دارد و پاسخ حماس چندین مسئله کلیدی را بیپاسخ گذاشته است.
برای مثال، این گروه مسلح فلسطینی که حملهاش به اسرائیل در هفتم اکتبر ۲۰۲۳ موجب آغاز عملیات اسرائیل شد، موضع خود را درباره خلع سلاح که یکی از خواستههای اصلی طرح ترامپ و یکی از اهداف اعلامشده اسرائیل در جنگ به شمار میرود، مشخص نکرده است.
در همین حال، نتانیاهو طرحی را تایید کرده که مسیر احتمالی، ولی بهشدت مشروط، بهسوی تشکیل کشور فلسطین را ارائه میدهد؛ موضوعی که پیشتر نخستوزیر اسرائیل صراحتا گفته بود هرگز اجازه تحقق آن را نخواهد داد.
سایر محورهای احتمالی اختلاف بر سر طرح صلح ترامپ شامل زمانبندی و مرزهای عقبنشینی اسرائیل، و همچنین نحوه اداره آینده نوار غزه است.
اورن ستر، پژوهشگر ارشد مرکز بلفر هاروارد و رییس پیشین بخش برنامهریزی راهبردی نیروهای دفاعی اسرائیل، به رویترز گفت: «اینکه ترامپ توانسته همه طرفها را به درگیر شدن با این طرح وادارد، دستاوردی چشمگیر است، اما این آغاز فرآیند است، نه پایان آن.»
گام بعدی چیست و چه زمانی برداشته میشود؟
طرح ترامپ جدول زمانی روشنی ارائه نکرده و تنها در آن آمده که جنگ فورا پس از آنکه هر دو طرف با پیشنهاد موافقت کنند، پایان مییابد.
با این حال، پاسخ حماس همه ۲۰ بند را تایید نکرد. این گروه گفت «از طریق میانجیها، در مذاکرات برای بحث درباره جزئیات این فرآیند» مشارکت خواهد کرد.
طبق طرح ترامپ، همه گروگانها، زنده و کشتهشده، باید ظرف ۷۲ ساعت پس از پذیرش علنی توافق از سوی اسرائیل آزاد شوند، اما مشخص نیست که دقیقا چه زمانی شمارش معکوس این مهلت ۷۲ ساعته آغاز میشود، زیرا نتانیاهو چند روز پیش از پاسخ حماس با جدول زمانی موافقت کرده بود.
ممکن است چالشهای لجستیکی نیز در این میان تاثیرگذار باشد.
منابع نزدیک به حماس میگویند تحویل گروگانهای زنده ممکن است نسبتا ساده باشد، اما یافتن اجساد گروگانهای کشتهشده در میان ویرانههای غزه ممکن است بیش از چند روز به طول بینجامد.
اسرائیل میگوید از مجموع ۲۵۱ نفری که در حمله هفتم اکتبر حماس ربوده شدند، ۴۸ گروگان همچنان در غزه نگهداری میشوند. از این میان، تنها ۲۰ نفر در قید حیات هستند.
محاسبات سیاسی حماس و اسرائیل چیست؟
به نظر میرسد هر دو طرف، اسرائیل و حماس، در تلاشند تا واکنشی مثبت به طرح ترامپ نشان دهند، اما هر کدام محاسبات سیاسی خاص خود را دارند.
برای نتانیاهو، پذیرش این طرح میتواند تلاشی باشد برای حفظ روابط نزدیک با ترامپ و ایالات متحده بهعنوان متحدی حیاتی برای اسرائیل.
در عین حال، او میکوشد با دادن کمترین امتیاز ممکن، حمایت شرکای مذهبی ـ ملیگرای ائتلاف خود را که مخالف هرگونه توافق با فلسطینیان هستند و از ادامه جنگ حمایت میکنند، از دست ندهد.
در سوی دیگر، پاسخ حماس که شامل موافقت با آزادی گروگانها است، چندین مسئله را حلنشده باقی میگذارد.
عمجد عراقی، تحلیلگر گروه بینالمللی بحران، گفت ممکن است حماس توجه خود را از اسرائیل به سایر بازیگران منطقهای معطوف کرده باشد؛ از جمله میانجیهای مذاکرات، مانند قطر و مصر، یا کشورهای عربی و اسلامی دیگری که ترامپ را برای پایان دادن به درگیری تحت فشار قرار دادهاند.
او افزود: «در واقع حماس حرکت هوشمندانهای انجام داده است: با گفتن "بله و..." یا "بله اما...". در چنین رویکردی، آنها عملا توپ را دوباره به زمین نتانیاهو و همچنین کشورهای عربی انداختند.»
پاسخ حماس با طرح ترامپ مطابقت دارد؟
این گروه در چند مورد از پذیرش نکات اصلی طفره رفته یا آنها را دور زده است.
اولین مورد، آزادی گروگانهاست. حماس اعلام کرد گروگانهای اسرائیلی در غزه، چه زنده و چه کشتهشده، طبق فرمول تبادل مندرج در طرح آزاد خواهند شد.
حماس در عین حال به «شرایط میدانی لازم برای اجرای تبادل» گروگانها اشاره کرد، بدون آنکه مشخص کند این شرایط دقیقا چه هستند.
دومین موضوع، عقبنشینی اسرائیل از غزه است. حماس گفت چارچوب پایان جنگ را میپذیرد و همزمان به «عقبنشینی کامل اسرائیل» از نوار اشاره کرد.
این در حالی است که در طرح ترامپ آمده «نیروهای اسرائیلی برای آمادهسازی فرآیند آزادی گروگانها به خط توافقشده عقبنشینی خواهند کرد». این طرح همچنین «عقبنشینی مرحلهای» ارتش اسرائیل را مطرح کرده است.
سومین موضوع، اداره آینده نوار غزه است. حماس که از سال ۲۰۰۷ بر غزه حکومت میکند، گفت اداره غزه را به یک نهاد تکنوکرات فلسطینی با «حمایت فلسطینی، عربی و اسلامی» واگذار خواهد کرد.
در حالی که طرح ترامپ تصریح کرده یک دولت تکنوکرات فلسطینی تحت نظارت یک نهاد انتقالی بینالمللی به ریاست ترامپ و با مشارکت افرادی مانند تونی بلر، نخستوزیر پیشین بریتانیا، اداره غزه را بر عهده خواهد گرفت.
چهارمین موضوع، آینده حماس است. حماس گفته خود را بخشی از «چارچوب ملی جامع فلسطین» میبیند.
این گروه درباره خلع سلاح خود اظهارنظر نکرده است. حماس چنین اقدامی را پیشتر رد کرده بود.
طرح ترامپ تاکید کرده حماس هیچ نقشی در اداره غزه نخواهد داشت و خلع سلاح نوار غزه را ضروری دانسته است.
هفتم اکتبر ۲۰۲۳، بزرگترین حمله حماس به اسرائیل آغازگر جنگی شد که با آوارگی ۱.۹ میلیون فلسطینی، کشته شدن بیش از ۶۶ هزار نفر در غزه و تداوم محاصره و حملات اسرائیل، همچنان سرنوشت منطقه را در ابهام و خون فرو برده است.
جنگ غزه امروز به یکی از طولانیترین و پیچیدهترین بحرانهای منطقهای بدل شده؛ یک درگیری تمامعیار که با بمباران، محاصره، گروگانگیری، ویرانی و جابهجایی جمعیت همراه بوده است.
در دو سال گذشته بارها آتشبسهای موقت بین حماس و اسرائیل اعلام شد، مذاکرات صلح به جریان افتاد و فرو پاشید، قدرتهای جهانی طرحهای گوناگون ارائه کردند، اما هیچیک نتوانستند پایانی پایدار برای جنگ رقم بزنند.
اکنون سرنوشت فلسطینیها و اسرائیلیها یک مساله جهانی است. برای فهم ابعاد این جنگ، مرور رویدادهای اصلی آن تصویری روشنتر از مسیر طیشده به دست میدهد.
۲۰۲۳: آغاز جنگ تمامعیار
هفتم اکتبر حماس یک حمله غافلگیرانه بزرگ به جنوب اسرائیل انجام داد. این حمله شامل پرتاب راکت، نفوذ زمینی، استفاده از پاراگلایدر و همچنین تهاجم از مسیر دریا بود.
دهها شهرک اسرائیلی هدف قرار گرفتند. بر اساس آمار اسرائیل، حدود ۱۲۰۰ نفر کشته و حدود ۲۴۰ تا ۲۵۰ تن به گروگان گرفته شدند.
در واکنش، اسرائیل همان روز بمباران گسترده غزه را آغاز کرد، حالت جنگی اعلام شد و نیروهای ذخیره به خدمت فراخوانده شدند.
در هفتههای بعد، نیروهای زمینی اسرائیل وارد غزه شدند، بهویژه در بخشهای شمالی. همزمان محاصره شدید و بمباران ادامه داشت. صدها تا هزاران فلسطینی کشته شدند، آوارگی گسترده شد و زیرساختها بهشدت آسیب دیدند.
نوامبر ۲۰۲۳، مذاکرات برای آتشبسهای محدود کلید خورد. در ۲۴ نوامبر بر سر یک آتشبس هفتروزه توافق شد.
در همین دوره، اسرائیل رهبران و زیرساختهای حماس را در رفح و دیگر مناطق هدف قرار داد.
۲۰۲۴: عقبنشینیهای نسبی و بحران انسانی
در اوایل سال ۲۰۲۴، اسرائیل اعلام کرد از برخی بخشهای شمال غزه عقبنشینی کرده است. با این حال، نبردهای سنگین در جنوب و مرکز ادامه یافت.
در طول سال، تلاشهای مکرر برای تبادل اسرا و آتشبس انجام شد، اما اغلب شکست خورد.
شرایط انسانی در غزه وخیمتر شد: آوارگی جمعی، کمبود شدید غذا، آب، دارو و خدمات عمومی. خانهها، بیمارستانها و تاسیسات برق و آب بهشدت تخریب شدند.
در اکتبر ۲۰۲۴، اسرائیل دستور تخلیه بیت لاهیا و دیگر محلهها را صادر کرد و بسیاری از فلسطینیها بهاجبار آواره شدند.
تا مه ۲۰۲۴، نقشههای نظامی نشان میداد که مناطق امن روزبهروز کوچکتر میشوند و خطوط نبرد تغییر میکنند؛ غزه به بخشهای مجزا تقسیم شده بود.
در ۲۸ مه ۲۰۲۵، رسانهها از «۶۰۰ روز جنگ» پس از واقعه هفتم اکتبر خبر دادند. در این مدت، جمعیت غزه تقریبا بهطور کامل آواره و دهها هزار نفر کشته شده بودند.
ژانویه ۲۰۲۵: توافق آتشبس
در ژانویه ۲۰۲۵، اسرائیل و حماس به توافق آتشبسی دست یافتند که هدف آن پایان دادن به ۱۵ ماه جنگ بود.
آتشبس از ۱۹ ژانویه ۲۰۲۵ اجرایی شد. این توافق شامل آزادی مرحلهای گروگانها و زندانیان و نیز ورود محدود کمکهای بشردوستانه به غزه بود.
در طول آتشبس، چند دور تبادل زندانیان فلسطینی و گروگانهای اسرائیلی انجام شد و کمکهای بشردوستانه از گذرگاههایی مانند کرمشالوم به غزه رسید، هرچند با محدودیت.
مارس ۲۰۲۵: فروپاشی آتشبس و حملات تازه
در ۱۸ مارس ۲۰۲۵، اسرائیل حملهای گسترده به سراسر غزه آغاز کرد و به آتشبس پایان داد. این حمله شامل بمبارانهای سنگین در رفح، شهر غزه و خان یونس بود.
وزارت بهداشت غزه از کشته شدن صدها نفر (بیش از ۴۰۰ نفر در روز نخست) خبر داد که بسیاری از آنها زن و کودک بودند.
در روزهای بعد، اسرائیل دوباره عملیات زمینی را گسترش داد، کریدورهای کلیدی را به تصرف درآورد و شمال و جنوب غزه را از هم جدا کرد.
در ۲۳ مارس ۲۰۲۵، حملهای در رفح به کاروان آمبولانس و خودروهای امدادی منجر به کشته شدن دستکم ۱۵ امدادگر شد؛ این واقعه به «کشتار امدادگران رفح» شهرت یافت.
آوریل تا مه ۲۰۲۵: نبردهای شهر غزه و شجاعیه
در چهارم آوریل ۲۰۲۵، اسرائیل یورش زمینی به منطقه شجاعیه در شهر غزه را آغاز کرد. این سومین حمله بزرگ به این منطقه بود. نبردهای خیابانی و خانهبهخانه ادامه یافت و تلفات غیرنظامی بالا رفت.
در مه ۲۰۲۵، اسرائیل عملیات وسیعتری به نام «ارابههای جدعون» را برای پیشروی بیشتر در غزه آغاز کرد.
در ۲۸ مه ۲۰۲۵، جمعیتی از فلسطینیها به انبار سازمان ملل در دیر البلح هجوم بردند تا غذا و کمکها را به دست آورند، نشانهای از گرسنگی شدید و فروپاشی کامل نظام توزیع کمکها.
تابستان ۲۰۲۵، حمله به بیت حانون، بمباران بیمارستانها و جبهههای تازه انجام گرفت.
پنجم ژوئیه ۲۰۲۵، اسرائیل تهاجم به بیت حانون در شمال غزه را آغاز کرد.
دوم اوت ۲۰۲۵، ارتش اسرائیل اعلام کرد آخرین نیروهای حماس در بیت حانون را دستگیر کرده است، هرچند درگیریهای پراکنده ادامه یافت.
در همان ماه، اسرائیل بیمارستان ناصر در خان یونس را هدف قرار داد. دستکم ۲۲ نفر، از جمله پنج روزنامهنگار، جان باختند و زیرساختهای حیاتی بیمارستان تخریب شد.
سپس اسرائیل آماده حمله گسترده به شهر غزه شد.
در سپتامبر ۲۰۲۵ در حالی که بحث بر سر طرح صلح آمریکا جریان داشت، اسرائیل حملهای هوایی در دوحه قطر انجام داد. چند نفر کشته شدند، از جمله یک مقام امنیتی قطری، اما رهبران اصلی حماس زنده ماندند.
در ۲۹ سپتامبر ۲۰۲۵، دونالد ترامپ، رییسجمهوری آمریکا، یک طرح ۲۰ مادهای برای پایان جنگ ارائه داد.
نتانیاهو از بخش زیادی از آن حمایت کرد، اما شاخه نظامی حماس مخالفت نشان داد و آن را تهدیدی برای موجودیت خود دانست.
اکتبر ۲۰۲۵: مرحله کنونی
دوم اکتبر ۲۰۲۵، اسرائیل جاده اصلی خروج از شهر غزه را بست و به ساکنان باقیمانده هشدار داد که آخرین فرصت برای خروج است. ارتش اعلام کرد که بازگشت به شهر ممکن نخواهد بود.
در همان روز، اسرائیل کاروان دریایی حامل کمکهای بشردوستانه را متوقف کرد. همزمان، حملات هوایی اسرائیل به نقاط مختلف غزه ادامه یافت و دهها فلسطینی، از جمله کودکان، جان خود را از دست دادند.
اکنون فشار دیپلماتیک برای برقراری آتشبس و باز کردن مسیرهای کمکهای بشردوستانه ادامه دارد. ایالات متحده میکوشد طرح ترامپ را پیش ببرد، اما هنوز توافقی قطعی حاصل نشده است.
غزه بهشدت ویران شده است: بنا بر برآوردها بیش از ۶۶ هزار فلسطینی از اکتبر ۲۰۲۳ تاکنون کشته شدهاند. بیشتر ساختمانها ویران شده یا آسیب دیده و خدمات اولیه مانند برق، آب و بیمارستانها تقریبا از کار افتادهاند.
نخستوزیر اسرائیل، بنیامین نتانیاهو، در بیانیهای که شنبهشب منتشر کرد، توافق پیشنهادی دونالد ترامپ برای پایان جنگ غزه را «دستاوردی تاریخی و شخصی» توصیف کرد و گفت اگر حماس از خلع سلاح خودداری کند، اسرائیل آماده است «از طریق نظامی» وارد عمل شود.
نشریه اسرائیلی واینت در تحلیلی نوشت که نتانیاهو در سخنانی با لحنی انتخاباتی، از «هماهنگی کامل» خود با رئیسجمهوری آمریکا سخن گفت و تاکید کرد که مذاکرات پیشِ رو در مصر تنها چند روز طول خواهد کشید تا حماس نتواند زمان را به سود خود از دست دهد. او افزود: «در مرحله دوم این طرح، اسرائیل خواستار خلع سلاح کامل حماس و غیرنظامی شدن غزه خواهد بود. اگر این هدف از مسیر دیپلماتیک حاصل نشود، اسرائیل از اقدام نظامی استفاده خواهد کرد.»
نخستوزیر اسرائیل همچنین ادعا کرد تغییر موضع حماس نتیجه فشارهای نظامی و دیپلماتیک تلآویو است و گفت «هیچگاه از گروگانها دست نکشیدهام». او بازگشت گروگانها را «تقریباً قطعی» دانست، هرچند مذاکرات در شرمالشیخ هنوز آغاز نشده و احتمالاً با موانع زیادی مواجه خواهد شد.
مقامهای اسرائیلی در گفتوگو با واینت گفتند که ترامپ در ارائه طرح صلح خود «نتانیاهو را غافلگیر نکرده» و دو طرف «پیش از بیانیه عمومی ترامپ درباره پاسخ حماس، در هماهنگی کامل» بودهاند. با این حال، منابع دیگر در اسرائیل گفتهاند که نتانیاهو از اقدام ناگهانی آمریکا بیاطلاع بوده و واکنش مقامات اسرائیلی در کاخ سفید «گویای سردرگمی اولیه آنها» بوده است.
به گزارش واینت، دونالد ترامپ مصمم است با پایان دادن به جنگ غزه، این اقدام را به عنوان موفقیتی شخصی و دیپلماتیک معرفی کند و حتی آن را فرصتی برای کسب جایزه نوبل صلح میبیند. اما او همزمان با دو چالش عمده روبهرو است: نتانیاهو که همچنان از «پیروزی کامل» سخن میگوید و حملات را ادامه میدهد، و حماس که از خلع سلاح و واگذاری کنترل غزه سر باز میزند.
در همین حال، منابع دولتی اسرائیل میگویند دولت آماده پذیرش طرح صلح است، زیرا بازگشت تمام گروگانها طی ۷۲ ساعت را «دستاوردی بیسابقه» میدانند. یکی از مقامات به واینت گفت: «اگر در پایان این روند گروگانها آزاد شوند، هیچ توافقی بد نیست.»
به نوشته این وبسایت اسرائیلی، تیم سیاسی نتانیاهو معتقد است بازگشت گروگانها میتواند موقعیت سیاسی او را حتی در صورت خروج متحدان راستگرایش، از جمله بنگویر و اسموتریچ، تقویت کند. همزمان، دولت ترامپ انتظار دارد اسرائیل در مذاکرات آینده انعطاف بیشتری نشان دهد، اما اورشلیم تاکید دارد که گفتوگوها تنها باید بر اساس «شرایط اسرائیل» پیش برود.
رویترز دوشنبه ۱۴ مهر نوشت نتانیاهو که تحت فشار دونالد ترامپ، رییسجمهوری آمریکا، برای خاتمه دادن به جنگ دوساله غزه قرار دارد، با مخالفت جدی متحدان تندرو خود روبهرو است؛ شرایطی که میتواند او را به برگزاری انتخابات زودهنگام وادار کند.
نتانیاهو از طرح ۲۰ مادهای ترامپ برای پایان جنگ حمایت کرده است؛ طرحی که بر خلع سلاح کامل غزه و حذف حماس از ساختار حکومتی آینده تاکید دارد، اما به اعضای این گروه مورد حمایت جمهوری اسلامی اجازه میدهد در صورت کنار گذاشتن خشونت و تحویل سلاحهای خود، در غزه باقی بمانند.
حماس با واکنشی نسبتا مثبت به طرح ترامپ، از آمادگی خود برای مذاکره درباره آزادی گروگانهای اسرائیلی خبر داد و اعلام کرد قصد دارد در قالب یک «چارچوب ملی فلسطینی» در گفتوگوهای مربوط به آینده غزه حضور داشته باشد.
واکنش بنگویر به طرح صلح ترامپ
رویترز در ادامه گزارش خود نوشت تنها طرح احتمال ادامه حضور حماس در روند سیاسی غزه، خشم متحدان راستگرای نتانیاهو را برانگیخته است.
ایتامار بنگویر، وزیر امنیت ملی اسرائیل، گفت: «به هیچ وجه با سناریویی موافقت نخواهیم کرد که در آن سازمانی تروریستی که بزرگترین فاجعه را بر کشور اسرائیل تحمیل کرد، دوباره احیا شود.»
او افزود «در هیچ شرایطی شریک چنین طرحی نخواهیم بود» و تهدید کرد در صورت پیشبرد آن، از دولت ائتلافی خارج خواهد شد.
رویترز افزود اگر تهدید متحدان نتانیاهو عملی شود، ممکن است «راستگراترین دولت تاریخ اسرائیل» پیش از موعد قانونی انتخابات در اکتبر ۲۰۲۶ فروبپاشد.
در سوی دیگر، ادامه جنگ غزه میتواند خشم خانوادههای گروگانهای در بند حماس را برانگیزد و همزمان، جامعه خسته از جنگ اسرائیل و متحدان بینالمللی این کشور را بیش از پیش از دولت نتانیاهو دور کند.
تداوم درگیریها همچنین میتواند امید اسرائیل به گسترش پیمان ابراهیم و پیوستن کشورهای عربی و مسلمان بیشتری مانند عربستان سعودی و اندونزی به روند عادیسازی روابط را از بین ببرد.
گسترش پیمان ابراهیم از اولویتهای دولت ترامپ در راستای منافع این کشور در خاورمیانه بوده است، اما ریاض بهصراحت اعلام کرده تا زمانی که جنگ غزه پایان نیابد و چشماندازی برای تشکیل کشور فلسطین ایجاد نشود، در جهت برقراری روابط با اسرائیل اقدامی صورت نخواهد داد.
بزالل اسموتریچ (سمت راست) و ایتامار بنگویر (سمت چپ)
اسموتریچ: توقف حملات به غزه «اشتباهی فاجعهبار» است
رییسجمهوری آمریکا خواستار توقف حملات اسرائیل به غزه شده تا زمینه برای اجرای طرح صلح ۲۰ مادهای او فراهم آید.
نتانیاهو مرحله نخست اجرای این طرح را مبادله گروگانهای در بند حماس با زندانیان فلسطینی میداند. مرحله دوم بر خلع سلاح حماس و غیرنظامیسازی نوار غزه متمرکز خواهد بود.
با این حال، بزالل اسموتریچ، سیاستمدار راستگرا و وزیر دارایی اسرائیل، ۱۲ مهر توقف حملات به غزه را «اشتباهی فاجعهبار» توصیف کرد و هشدار داد چنین اقدامی در گذر زمان موقعیت اسرائیل را در دستیابی به اهدافش، از جمله آزادی گروگانها، نابودی حماس و خلع سلاح غزه، تضعیف خواهد کرد.
رویترز نوشت بنگویر و اسموتریچ که احزابشان در مجموع ۱۳ کرسی از ۱۲۰ کرسی پارلمان اسرائیل (کنست) را در اختیار دارند، مدتهاست نتانیاهو را به دنبال کردن اهدافی «گسترده و ظاهرا دستنیافتنی» در غزه ترغیب میکنند.
بر اساس این گزارش، طرح ترامپ فاقد جزییات مشخص است و حتی زمانبندی روشنی برای خلع سلاح حماس ارائه نمیدهد. اشاره مبهم این طرح به تشکیل کشور فلسطین نیز احتمالا به خشم متحدان تندرو نتانیاهو دامن خواهد زد.
موضع اپوزیسیون اسرائیل در قبال طرح ترامپ
میچل باراک، تحلیلگر اسرائیلی که در دهه ۱۹۹۰ با نتانیاهو همکاری میکرد، احتمال فروپاشی فوری دولت اسرائیل را بعید دانست.
او در همین رابطه گفت اپوزیسیون اسرائیل از طرح صلح ترامپ حمایت میکند و اسموتریچ و بنگویر نیز گزینه جدی دیگری جز ماندن در ائتلاف ندارند.
یائیر لاپید، رهبر اپوزیسیون اسرائیل، پیشنهاد حمایت از دولت نتانیاهو را مطرح کرده تا اجرای طرح ترامپ ممکن و از فروپاشی دولت جلوگیری شود.
او ۱۳ مهر گفت نتانیاهو میتواند با تعیین تاریخ انتخابات موافقت کند تا در برابر «شریکان افراطی و غیرمسئول» خود نوعی «تضمین» سیاسی داشته باشد.