یادداشت و تحلیل

در جامعه‌ای که گفت‌وگو از میان رفته، بحران نه از بیرون، بلکه از سکوتِ درون آغاز می‌شود. جمهوری اسلامی سال‌هاست گوش‌های خود را بسته، ولی زبانش تیز و دراز است؛ تهدید می‌کند، خطبه می‌خواند، دستور می‌دهد، بازداشت و اعدام می‌کند، ترور می‌کند، اما نمی‌شنود.

جنوب لبنان بار دیگر زیر آتش اسرائیل می‌سوزد، و نشانه‌ها حاکی از آن است که مأموریت منطقه‌ای جمهوری اسلامی پایان نیافته و تلاش اسرائیل نیز برای مهار جمهوری اسلامی به انتهای خود نرسیده است.

تازه‌ترین نظرسنجی مؤسسه‌ «گمان»، تصویری بی‌سابقه از شکاف میان حکومت و جامعه در ایران ترسیم می‌کند. در حالی‌که جمهوری اسلامی همچنان در مدارِ تقابل و دشمن‌سازی حرکت می‌کند، جامعه‌ای که زیر فشارِ فقر، ناامنی و انزوا فرسوده شده، دیگر خود را بخشی از این سیاست نمی‌داند.

در آستانه سفر احمد الشرع، رییس‌جمهوری جدید سوریه و رهبر سابق گروه اسلام‌گرای هیئت تحریرالشام به واشینگتن، دولت ترامپ با سرعت در حال آماده‌سازی بستری سیاسی برای استقبال از اوست؛ از جمله لغو تحریم‌های بین‌المللی و ملی که سال‌ها او را در فهرست سیاه تروریسم نگاه داشته بود.

بن‌بست مذاکرات هسته‌ای با ایران دیگر بدل به امری روزمره و تکراری شده و اینجا و آنجا تمامی تحرکات دیپلماتیک به تقاضا برای «ازسرگیری مذاکرات» خلاصه می‌شود. تقاضایی که یک سره بدون تامل از سوی جمهوری اسلامی در ظاهر رد می‌شود.

۱۳ آبان ۱۳۵۸، گروهی از دانشجویان موسوم به «دانشجویان خط امام» از دیوار سفارت ایالات متحده در تهران بالا رفتند و آن را «انقلاب دوم» نامیدند، اما در واقع، درِ ایران را بستند؛ به روی جهان، به روی آینده، و به روی مردمِ خود.

نقطه عزیمت بغداد در این مقطع، جمله‌ای است که محمد السودانی، نخست‌وزیر عراق، در گفت‌وگو با رویترز گفت: خلع سلاح واقعی فقط وقتی ممکن است که «ائتلاف تحت رهبری آمریکا» از عراق خارج شود.

انتخابات ایالتی و محلی در آمریکا معمولاً آرام‌تر از رقابت‌های ریاست‌جمهوری برگزار می‌شود، اما نتایج آن اغلب نشانه‌ای است از حال و هوای سیاسی کشور.

سه‌شنبه، ۴ نوامبر، آکادمی گنکور یک بار دیگر و بنا به سنت دیرینه در طبقه‌ بالای رستوران «دروان» پاریس برنده‌ مهم‌ترین جایزه‌ ادبی فرانسوی‌زبان را معرفی کردند.

سودان این روزها در خون می‌غلتد. شبه‌نظامیانی که «نیرو‌های واکنش سریع» نام دارند، در اواخر ماه اکتبرقتل‌عام گسترده‌ای در شهر الفاشر در غرب سودان به راه انداختند و با خشونتی فزاینده مسیر خود را به مرکز کشور ادامه می‌دهند.

پیکر بی‌جان امید سرلک، ساعاتی پس از آنکه او ویدیو آتش‌زدن تصویر علی خامنه‌ای را منتشر کرد و در استوری خود نوشت: «تا کی حقارت؟ تا کی فقر؟ الان وقتشه دلو به دریا بزنی، جوون»، در خودرویی پیدا شد.

سخنان جدید علی خامنه‌ای، رهبر جمهوری اسلامی، به‌روشنی نشان داد که تا وقتی او زنده است، اختلافات میان ایران و آمریکا حل نخواهد شد. ظاهر سخنانش نشان می‌دهد که او نه تنها تمایلی به برقراری رابطه با آمریکا ندارد، بلکه همه راه‌های مذاکره مستقیم و حل اختلافات را عملا بسته است.

دوم نوامبر روز جهانی پایان دادن به مصونیت برای جرایم علیه خبرنگاران است؛ روزی برای یادآوری کسانی از حقیقت نوشتند و بهایش را با از دست دادن آزادی و گاه جان پرداختند. این یادداشت به‌مناسبت همین روز، روایتی شخصی از روزنامه‌نگاری من، رضا اکوانیان، در حوزه حقوق بشر در ایران است.

اوایل تیر ۱۳۹۵، پس از خروج از تحریریه روزنامه شرق در مسیر خانه پیامکی از شماره‌ای ناشناس رسید: «هرگونه ارتباط و همکاری با عناصر معاند خارج از کشور از طریق ایمیل، پورتال‌های امن و سایر وسایل ارتباطی عملی مجرمانه و موجب پیگرد قضایی است. این پیامک به منزله آخرین هشدار امنیتی است.»

گاهی که به گذشته نگاه می‌کنم، به‌سختی می‌توانم لحظه‌ای را به یاد بیاورم که رسانه در ایران، واقعا «آزاد» بوده باشد.

صدای فش‌فش، بعد سکوت. مردی در نیمه‌شبِ تهران، تلفن همراهش را به شیر آبی خشک نزدیک می‌کند؛ صدای سوت‌مانندِ عبور هوا از لوله‌ها شنیده می‌شود.

از کودتای سوم اسفند ۱۲۹۹ تا ۹ آبان ۱۳۰۴ سال‌های پرشتابی بودند که نه‌فقط یک سلسله‌ کهنسال منقرض شد و خانواده‌ای جدید به سلطنت رسید، بلکه ایران وارد دنیایی مدرن شد.

نبرد زنان با مدافعان حجاب اجباری که صاحب تریبون‌های حکومتی و قدرت‌اند از یک سو‌ و نیروهای امنیتی در خیابان‌ها، کافه‌ها و‌ اماکن عمومی از سوی دیگر، از موی سر به اعضای بدن رسیده و مردان جمهوری اسلامی مدتی است به آنچه «ناف‌نمایی» زنان می‌خوانند، حمله می‌کنند.