توقف کمکهای نظامی آمریکا به اوکراین؛ زنگ خطر در اروپا، چراغ سبز به مسکو
نظامیان اوکراینی در خط مقدم نبرد با روسیه، منطقه دونتسک، ۱۳ اسفند
تصمیم دونالد ترامپ، رییسجمهوری آمریکا، برای قطع کمکهای نظامی به اوکراین با واکنشهای گستردهای همراه شده است. این تصمیم در حالی مورد استقبال مسکو قرار گرفته که در اروپا، زنگ خطر برای متحدان کییف به صدا درآمده است.
واکنشها در ایران به سخنان وزیر خارجه ترکیه درباره سیاستهای منطقهای جمهوری اسلامی ادامه دارد. علیاکبر ولایتی، مشاور رهبر جمهوری اسلامی، گفت که تهران در برابر «گزافهگوییها» سکوت نخواهد کرد و وزارت امور خارجه جمهوری اسلامی، سفیر ترکیه در ایران را برای دیدار فراخواند.
خبرگزاری رویترز سهشنبه ۱۴ اسفند به نقل از وزارت خارجه ترکیه نوشت که کاردار ایران در آنکارا در واکنش به انتقادات علنی تهران از سیاستهای ترکیه احضار شده است.
ولایتی، ۱۴ اسفند، خطاب به مقامهای ترکیه از آنان خواست «جانب ادب دیپلماتیک» را رعایت و از «تکرار ادعاهای بیاساس، غیرواقعی و مداخلهجویانه» پرهیز کنند.
او گفت مقامهای آنکارا نمیتوانند جایگاه جمهوری اسلامی را در منطقه تضعیف کنند: «جمهوری اسلامی اهل گفتوگوست اما هرگز در برابر گزافهگوییها سکوت نکرده و در برابر بیاحترامی، پاسخی در خور خواهد داد.»
اشاره ولایتی به مصاحبه دهم اسفند هاکان فیدان، وزیر خارجه ترکیه، با شبکه خبری الجزیره است که در آن درباره حمایت جمهوری اسلامی از نیروهای مسلح کُرد در سوریه هشدار داد و گفت: «اگر میخواهید به شیشه خانهتان سنگ نزنند، شما هم به دیگران سنگ نیندازید.»
فیدان همچنین گفت که منطقه باید از «فرهنگ سلطهجویی یک کشور بر دیگران» رها شود و نه عربها، نه ترکها، نه کردها و نه ایرانیها، نباید بهدنبال «تسلط بر دیگری، ایجاد مزاحمت یا تهدید» باشند.
فراخواندن سفیر ترکیه در ایران
وزارت امور خارجه جمهوری اسلامی، چهار روز پس از این صحبتها، حجابی کرلانقیچ، سفیر ترکیه در تهران را فراخواند و از صحبت محمود حیدری، دستیار وزیر امور خارجه و مدیرکل مدیترانه و شرق اروپا با او خبر داد.
پرستیوی، شبکه انگلیسیزبان صدا و سیمای جمهوری اسلامی، این خبر را با به کار بردن عبارت «احضار سفیر ترکیه» منتشر کرد.
پیش از این و در ۱۳ بهمن، اسماعیل بقایی، سخنگوی وزارت امور خارجه جمهوری اسلامی، سخنان اخیر فیدان را «غیر سازنده» توصیف کرد و گفت در مورد پروندههای منطقهای، از قدیم میان تهران و آنکارا اختلافنظرهایی وجود داشته است.
بقایی همچنین سخنان فیدان را «بسیار غیرسازنده» توصیف کرد و گفت این اظهارات نیازمند «موضع خیلی روشن و قاطع» جمهوری اسلامی بود.
بر اساس گزارش وزارت امور خارجه جمهوری اسلامی، حیدری در دیدار با کرلانقیچ، به او گفته است مقامهای ترکیه باید به اقتضای منافع مشترک دو کشور و حساسیت شرایط منطقه، از «اظهارنظرهای ناصواب و تحلیلهای غیرواقعی» که میتواند منجر به بروز اختلاف و تنش شود، پرهیز کنند.
این گزارش افزود کرلانقیچ هم بر ضرورت «همکاری نزدیک» تهران و آنکارا تاکید کرد و گفت نظرات وزارت امور خارجه جمهوری اسلامی را به وزارت خارجه ترکیه منتقل خواهد کرد.
وزیر خارجه ترکیه پیش از این هم به الحدث گفته بود جمهوری اسلامی از وضعیت جدید درس خواهد گرفت. اظهاراتی که رسانههای حکومتی در ایران مانند روزنامه کیهان و خبرگزاری تسنیم، آن را «گزافهگویی» و «کنایهآمیز» خوانده بودند.
شماری از رسانههای داخلی، اظهارات جدید فیدان را نوعی تهدید به تلافی با تحریک نیروهای کرد مخالف جمهوری اسلامی در ایران تعبیر کردند.
تقابل تهران و آنکارا در شرایطی بالا گرفته است که ۲۰ بهمن رییس سازمان امنیت ترکیه در سفر به تهران با وزیر اطلاعات دولت پزشکیان و دبیر شورای عالی امنیت ملی دیدار و درباره موضوعاتی چون وضعیت سوریه و پکک گفتوگو کرد.
سرویس اطلاعاتی فنلاند گزارش داد که فعالیتهای خرابکارانه روسیه در اروپا بهطور فزایندهای خطرناکتر شده است و روسیه توجه کمتری به تلفات جانبی دارد.
به گفته رییس سرویس مخفی فنلاند، افزایش تعداد حوادث مربوط به کابلهای دریای بالتیک «استثنایی» بوده و نشاندهنده تهدیدی جدی است.
اد مارتین، دادستان موقت ایالات متحده، دستور داد در تلاش برای کنترل و کاهش خشونتهای مسلحانه در واشینگتن دیسی، پروندههای بیشتری برای جرایم مرتبط با استفاده از سلاح گرم در دادگاههای فدرال باز شده و پیگیری شوند.
به گزارش واشینگتنپست، مارتین دوشنبه ایمیلی به کارکنان دادگستری ارسال کرد که در آن راهبردی با عنوان امنکردن دوباره دیسی را طرح کرده است.
دادستان خواسته است برای پروندههای مرتبط با اسلحه، مجازاتهای سنگینتر درخواست شود و مجرمان سابقهدار که از اسلحه گرم استفاده میکنند هدف قرار گیرند.
مارتین در ایمیل خود به کارکنان نوشت: «این یک ابتکار فراگیر برای تغییر مسیر اساسی در مبارزه با جرایم خشونتآمیز است... ما دادگاه فدرال را با پروندههای جدید پر خواهیم کرد.»
او اعلام کرد برای اجرای این برنامه نزدیک به دوازده مامور فدرال اضافی از دفتر نظارت بر الکل، دخانیات، سلاح گرم و مواد منفجره، در اختیار دادستانی قرار خواهند گرفت.
تمرکز بر پروندههای مرتبط با سلاح گرم و تغییر رویکرد دادستانی
مارتین در سخنان عمومی خود متعهد شده بود که بر خشونتهای مسلحانه در دیسی تمرکز میکند و جهتگیری دادستانی را تغییر خواهد داد.
او در همان سخنرانی، تعقیب قضایی شرکتکنندگان در یورش به کنگره در ۶ ژانویه ۲۰۲۱ را انحراف دادستانی از وظیفه اصلی آن خواند که تامین امنیت عمومی است.
این اقدام دادستانی، تلاشهایی را که در دوران همهگیری به دلیل کمبود منابع و انتقادات درباره تبعیض نژادی در اجرای قانون کاهش یافته بود، مجددا احیا میکند.
همچنین این تصمیم، هفت هفته پس از آغاز دوره پرتنش مارتین در دفتر دادستانی اتخاذ شد. دورهای که در آن او تعداد زیادی از دادستانهایی را که روی پروندههای جرایم خشونتآمیز کار میکردند، اخراج یا تنزل مقام داد.
واکنش مقامات محلی: کاهش جرایم خشونتآمیز همزمان با افزایش قتلها
فیل مندلسون، رییس شورای شهر دیسی، با استفاده از شعار «امن کردن دوباره دیسی» مخالفت کرد و گفت آمار نشان میدهد جرایم خشونتآمیز در حال کاهش است، اما قتلها در سال جاری افزایش یافتهاند.
بر اساس آمار پلیس، در حالی که اکثر جرایم خشونتآمیز کاهش یافتهاند، اما قتلها و سرقتهای مسلحانه هنوز بالاتر از سطح قبل از همهگیری هستند.
در سال ۲۰۲۴، تعداد قتلها در دیسی به ۱۸۷ مورد کاهش یافت که نسبت به ۲۷۴ مورد در سال قبل از آن کاهش قابل توجهی داشت.
موریل باوزر، شهردار و پلیس دیسی هنوز در این مورد اظهار نظری نکردهاند.
انتقاد از تغییرات مدیریتی و تاثیر بر اجرای قانون
برخی از مقامات پلیس دیسی و دادستانهای دفتر مارتین که به شرط ناشناس ماندن صحبت کردند، به واشنگتنپست گفتند که تغییرات اخیر در کادر دادستانی ممکن است اجرای برنامههای او را مختل کند.
مارتین، در شروع کار خود، هفت دادستان ارشد از جمله دو نفر که بر تعقیب قضایی پروندههای اسلحه در سطح فدرال نظارت داشتند را تنزل مقام داد.
یکی از مقامات پلیس دیسی گفت: «این افراد کسانی بودند که ما میتوانستیم نیمهشب هم با آنها تماس بگیریم و پاسخ بگیریم. حالا باید این روابط را از نو برقرار کنیم، که احتمالا ما را ماهها یا حتی سالها عقب خواهد برد.»
سیاستهای جدید و تغییر روند پیگیری جرایم سلاح گرم
مارتین اعلام کرده است که از این به بعد دادستانی فدرال پروندههای مربوط به مجرمان مسلح را نه در دادگاههای محلی دیسی، که مستقیما در دادگاه فدرال مطرح خواهد کرد.
در دادگاههای فدرال، مجازاتهای حداقلی اجباری سختگیرانهتر هستند، بازداشت پیش از محاکمه رایجتر و شدیدتر است و مجرمانی که با سلاح گرم دستگیر میشوند، با مجازات تا ۱۰ سال حبس روبهرو خواهند شد.
علاوه بر این در دادگاههای فدرال، در جرایم موارد مرتبط با توزیع مواد مخدر، حداقل مجازات به ۵ سال افزایش مییابد و برای افراد دارای سه سابقه محکومیت کیفری قبلی، حداقل مجازات به ۱۵ سال افزایش مییابد.
بازگشت به سیاستهای دهه ۹۰ و تاثیر نامعلوم بر کاهش جرم
سیاستهای جدید مارتین یادآور برنامههای «تحمل صفر» است که در اواخر دهه ۱۹۹۰ تحت ریاستجمهوری بیل کلینتون و سپس جورج دبلیو بوش اجرا شد.
در دوره اول ترامپ، دادستانهای دیسی تصمیم گرفتند تمام پروندههای مرتبط با سلاح گرم را در دادگاههای فدرال مطرح کنند، اما کمبود منابع باعث شد که تنها پروندههای مجرمان سابقهدار در اولویت قرار بگیرند.
در سالهای ۲۰۱۹ و ۲۰۲۰، بیش از ۲۰۰ پرونده در دادگاههای فدرال مطرح شد، اما اجرای کامل این سیاست امکانپذیر نشد.
به گزارش رویترز، وزارت بازرگانی چین اعلام کرد که در واکنش به تعرفههای گمرکی آمریکا بر کالاهای وارداتی از چین، اقدامات متقابلی انجام خواهد داد.
در بیانیه وزارت بازرگانی چین که سهشنبه منتشر شد گفته شده که دولت ترامپ در تلاش است تا «مسئولیت را به گردن چین بیندازد» و با سیاستهای خود «پکن را تحت فشار قرار دهد.»
انتظار میرود تعرفه اضافی ۱۰ درصدی که دونالد ترامپ، رییسجمهور آمریکا، هفته گذشته وعده داده بود علیه چین اعمال کند، از بامداد سهشنبه به وقت شرق آمریکا اجرایی شود.
این افزایش، منجر به یک تعرفه گمرکی تجمیعی ۲۰ درصدی خواهد شد که کاخ سفید آن را واکنشی به آنچه که «عدم اقدام چین در مهار جریان مواد مخدر» میداند، توصیف کرده است.
این تعرفه گمرکی بر تعرفههای پیشین اعمالشده بر هزاران کالای چینی وارداتی به خاک آمریکا اضافه میشود.
آمریکا سالهاست میگوید چین تامینکننده مواد شیمیایی مورد استفاده در تولید فنتانیل است، اما چین این اتهامات را رد کرده است.
دوشنبه، روزنامه گلوبال تایمز گزارش داد که چین محصولات کشاورزی و غذایی آمریکایی را هدف قرار داده است و قصد دارد با مجموعهای از اقدامات، از جمله تعرفهها و تدابیر غیرتعرفهای، پاسخ سیاستهای تعرفهای آمریکا را بدهد.
این روزنامه که تحت مالکیت حزب کمونیست چین و وابسته به روزنامه مردم است، نخستین رسانهای بود که سال گذشته از برنامههای پکن برای پاسخ به وضع تعرفههای اتحادیه اروپا بر خودروهای برقی چینی خبر داد.
در بیانیه وزارت بازرگانی چین با اشاره به قوانین سازمان تجارت جهانی گفته شده «چین بارها تاکید کرده که تعرفههای یکجانبه آمریکا ناقض قوانین سازمان تجارت جهانی بوده و به نظام تجارت چندجانبه آسیب میزند.»
این وزارتخانه افزود: «چنین اقداماتی مشکلات ایالات متحده را حل نخواهد کرد، بلکه بر همکاریهای اقتصادی و تجاری چین و آمریکا تأثیر منفی گذاشته و تجارت بینالمللی را مختل خواهد کرد.»
در این بیانیه، چین از آمریکا خواست تا فورا اقدامات تعرفهای «یکجانبه، بیاساس و غیرمنصفانه» خود را که «به دیگران آسیب میزند» متوقف کند.
جیدی ونس، معاون رییسجمهوری آمریکا، گفت اعطای منافع اقتصادی به واشینگتن در آینده اوکراین، تضمینی امنیتی برای این کشور خواهد بود.
ونس در مصاحبه با فاکس نیوز گفت: «اگر بهدنبال تضمینهای امنیتی واقعی هستید، اگر واقعا میخواهید مطمئن شوید که ولادیمیر پوتین دوباره به اوکراین حمله نکند، بهترین تضمین امنیتی این است که به آمریکاییها منافع اقتصادی در آینده اوکراین بدهید.»
معاون رییسجمهور آمریکا افزود: «این تضمین امنیتی بهمراتب بهتر از ۲۰ هزار نیروی نظامی از یک کشور تصادفی است که در ۳۰ یا ۴۰ سال گذشته هیچ جنگی را تجربه نکرده است.»
دنیس شمیحال، نخستوزیر اوکراین، سهشنبه ۱۴ اسفند در واکنش به تصمیم اخیر ترامپ گفت ارتش اوکراین ابزارهای لازم را برای حفظ خطوط مقدم در اختیار دارد.
او در عین حال تاکید کرد کمکهای نظامی به اوکراین «حیاتی است و جان هزاران نفر را نجات میدهد».
در سوی مقابل، دیمیتری پسکوف، سخنگوی کرملین، اعلام کرد «اگر این موضوع صحت داشته باشد»، توقف کمکهای نظامی ایالات متحده به اوکراین «بهترین اقدام» در جهت برقراری صلح خواهد بود و میتواند کییف را به آغاز فرآیند صلح ترغیب کند.
او در عین حال تاکید کرد مسکو نیاز دارد جزییات تصمیم اخیر ترامپ را مورد بررسی قرار دهد.
مجارستان نیز که از متحدان ترامپ و روسیه به شمار میرود، از قطع کمکهای نظامی به اوکراین استقبال کرد.
سخنگوی دولت مجارستان گفت: «رییسجمهوری آمریکا و دولت مجارستان موضع مشترکی دارند؛ بهجای تداوم ارسال تسلیحات و ادامه جنگ، باید هرچه سریعتر آتشبس برقرار و مذاکرات صلح آغاز شود.»
رسانهها شامگاه ۱۳ اسفند به نقل از مقامهای ارشد ایالات متحده گزارش دادند ترامپ تمامی کمکهای نظامی به اوکراین را متوقف و اعلام کرده تا زمانی که رهبران اوکراین «تعهدی صادقانه به صلح» نشان ندهند، این کمکها از سر گرفته نخواهد شد.
بر اساس گزارشها، ارسال تجهیزات نظامی آمریکا که در حال حاضر در اوکراین مستقر نیستند، از جمله سلاحهایی که در مسیر انتقال از طریق هواپیما و کشتی قرار دارند یا در مراکز ترانزیتی لهستان آماده ارسال هستند، بلافاصله متوقف خواهد شد.
تاکید اروپا بر ادامه حمایتها از اوکراین
تصمیم ترامپ برای تعلیق حمایت نظامی از اوکراین، به مذاق حامیان کییف در اروپا خوش نیامده است.
پتر فیالا، نخستوزیر جمهوری چک، با اشاره به تغییر رویکرد واشینگتن در قبال کییف، بازنگری در سیاست اروپا را ضروری توصیف کرد.
فیالا در شبکه اجتماعی ایکس نوشت: «ما باید از نظر اقتصادی و نظامی قدرتمندتر شویم، تامین امنیت خود را جدی بگیریم و بودجه بیشتری به حوزه دفاع اختصاص دهیم. تامین امنیت ما همچنین به معنای حمایت هرچه قویتر از اوکراین است.»
او تاکید کرد: «ما نمیتوانیم اجازه دهیم سیاست تجاوزکارانه روسیه که تهدیدی علیه همه ما است، به موفقیت دست پیدا کند.»
دونالد توسک، نخستوزیر لهستان، بار دیگر بر حمایت ورشو از کییف تاکید کرد و گفت: «اوکراینی مستقل و همسو با غرب که قادر به دفاع از خود در برابر تجاوز روسیه باشد، به معنای لهستانی قویتر و امنتر است.»
او افزود: «در میانه بحران سیاسی و آشفتگی روزافزون، این مساله از هر چیز دیگری مهمتر است. هر کسی که این حقیقت بدیهی را زیر سوال ببرد، در واقع به پیروزی پوتین کمک کرده است.»
پاول ورونسکی، سخنگوی وزارت خارجه لهستان نیز با اشاره به دستور ترامپ برای توقف پیشتیبانی نظامی از کییف، شرایط موجود را «نگرانکننده» خواند و گفت این تصمیم بدون مشورت با اعضای ناتو و «گروه تماس دفاع از اوکراین» اتخاذ شده است.
در پی انتقاد ولودیمیر زلنسکی از حذف کییف در مذاکرات صلح، ترامپ اول اسفند رییسجمهوری اوکراین را «دیکتاتوری برنیامده از انتخابات» خواند و گفت او وارد جنگی شد که امکان پیروزی در آن وجود نداشت.
در نهایت، درگیری لفظی زلنسکی و ترامپ در برابر خبرنگاران و دوربینهای تلویزیونی در کاخ سفید روابط کییف و واشینگتن را بیش از پیش تیره کرد.
اولکساندر مِرِژکو، رییس کمیته روابط خارجی پارلمان اوکراین، ۱۴ اسفند با انتقاد از تصمیم ترامپ هشدار داد قطع کمکها به کییف در مقطع کنونی بهمعنای «یاری رساندن به پوتین» است.
او اضافه کرد: «به نظر میرسد که او ما را به سمت تسلیم شدن سوق میدهد، یعنی پذیرش خواستههای روسیه.»
بریتانیا اما تاکنون موضعی محتاطانه در برابر قطع حمایت تسلیحاتی آمریکا از اوکراین اتخاذ کرده است.
سخنگوی دولت بریتانیا بدون اشاره مستقیم به تصمیم ترامپ گفت: «ما همچنان به تامین صلحی پایدار در اوکراین کاملا متعهد هستیم و در همین راستا با متحدان کلیدی خود همکاری میکنیم. این کار هم از نظر اخلاقی درست است و هم در راستای منافع ما قرار دارد.»
روسیه عملیات نظامی خود را علیه اوکراین اسفند ۱۴۰۰ کلید زد و از آن زمان تاکنون، درگیریهای مرگبار میان دو کشور ادامه داشته است. از زمان آغاز جنگ کنونی، روسیه حدود یک-پنجم از خاک اوکراین را به تصرف خود درآورده است.
مقامهای روسیه بارها تاکید کردهاند برقراری صلح تنها با پذیرش «واقعیتهای میدانی» از سوی اوکراین امکانپذیر خواهد بود.
استفاده از عبارت «واقعیتهای میدانی» در گفتمان مقامهای روسیه بدان معناست که اوکراین باید مالکیت مجدد را بر مناطق چهارگانهای که در ابتدای مناقشه کنونی به اشغال روسیه درآمدند، فراموش کند.