شبکه ۱۲ اسرائیل بر پایه اسنادی که در جریان جنگ علیه حماس در غزه به دست نیروهای اسرائیلی افتاده، از ابعاد گسترده همکاری چندساله قطر با این گروه و تلاششان برای ناکام گذاشتن «معامله قرن» دونالد ترامپ، تقویت جایگاه ترکیه و ایران و تضعیف نقش مصر در غزه خبر داد.
یسرائیل کاتز، وزیر دفاع اسرائیل، صبح دوشنبه ۱۹ خرداد به ارتش این کشور دستور داد برای فعالانی که تلاش کردند با قایق مادلین محاصره غزه را به چالش بکشند، ویدیویی از جنایات حماس در حمله هفتم اکتبر ۲۰۲۳ را به نمایش بگذارد.
این ویدیوی ۴۳ دقیقه‌ای شامل تصاویر بدون سانسوری از کشتار و مثله‌کردن اجساد قربانیان این حمله است و بخش زیادی از آن از دوربین‌های نصب‌شده بر بدن مهاجمان به دست آمده است.
مادلین که با پرچم بریتانیا و تحت مدیریت «ائتلاف ناوگان آزادی» ۱۱ خرداد بندر کاتانیا در جنوب ایتالیا را ترک کرد، قرار بود ۱۹ خرداد به‌صورت نمادین مقداری کمک‌های بشردوستانه را به غزه برساند و توجه جهانیان را به بحران انسانی در این منطقه جلب کند.
با این حال، بر اساس اطلاعیه این ائتلاف، قایق پیش از آنکه به ساحل برسد، شبانه مورد حمله قرار گرفت.
وزارت امور خارجه اسرائیل در بیانیه‌ای تایید کرد این قایق تحت کنترل ارتش اسرائیل قرار دارد.
در این بیانیه آمده است: «قایق سلفیِ سلبریتی‌ها با امنیت کامل در حال حرکت به سمت سواحل اسرائیل است و انتظار می‌رود مسافران به کشورهای خود بازگردند.»
وزارت خارجه اسرائیل همچنین اعلام کرد تمام سرنشینان سالم هستند و آسیبی ندیده‌اند: «به آن‌ها ساندویچ و آب داده شد. نمایش تمام شد.»
حماس اقدام اسرائیل در توقیف قایق مادلین را «راهزنی و دزدی دریایی آشکار و نوعی تروریسم دولتی سازمان‌یافته» نامید.
علاوه بر تونبرگ سوئدی، تیاگو آویلا، فعال برزیلی و ریما حسن، نماینده فرانسوی-فلسطینی پارلمان اروپا نیز از جمله ۱۲ سرنشین این قایق هستند.
حسن در ایکس نوشت خدمه ناوگان آزادی حوالی ساعت سه و نیم بامداد (به وقت ایران) در آب‌های بین‌المللی از سوی ارتش اسرائیل بازداشت شدند.
تصویری نیز منتشر شد که اعضای خدمه را با جلیقه نجات و دستان بالا برده نشان می‌دهد.
گزارشگر ویژه سازمان ملل از سایر قایق‌ها خواست محاصره غزه را به چالش بکشند
فرانچسکا آلبانیز، گزارشگر ویژه سازمان ملل در امور فلسطین، با انتشار تصاویری از مسافران قایق کمک‌رسانی به غزه نوشت: «سفر مادلین شاید به پایان رسیده باشد، اما ماموریت هنوز تمام نشده است.»
او خواهان سفر شناورهای بیشتری برای ارسال کمک به غزه شد و شکستن محاصره این باریکه را یک وظیفه قانونی و اخلاقی خواند.
آلبانیز ساعاتی پیش نیز گفته بود پنج قایق نظامی اسرائیل قایق مادلین را محاصره کرده‌اند و کاپیتان از تیم خواسته آرام در جای خود بنشینند و گذرنامه‌هایشان را در دست داشته باشند.
آویلا، یکی از کنشگران حاضر در قایق مادلین، پیش از توقیف این شناور ویدیویی منتشر کرد و در حالی که جلیقه نجات به تن داشت و صدای آژیر هشدار هم در پس‌زمینه صدای او شنیده می‌شد، گفت: «ما داریم با قایق‌های آن‌ها محاصره می‌شویم.»
اسرائیل کمک‌های قایق مادلین را «ناچیز و نمایشی» خواند
قایق مادلین محموله کوچکی از کمک‌های بشردوستانه شامل برنج و شیرخشک را به مقصد غزه حمل می‌کرد.
وزارت خارجه اسرائیل اعلام کرد این محموله به غزه منتقل خواهد شد: «مقدار اندک کمک‌هایی که در قایق بود و از سوی سلبریتی‌ها مصرف نشده، از مسیرهای واقعی بشردوستانه به غزه فرستاده خواهد شد.»
این وزارتخانه «نمایش سلبریتی‌ها» را حاوی کمتر از یک کامیون کمک توصیف کرد و گفت طی دو هفته گذشته بیش از هزار و ۲۰۰ کامیون حامل اقلام ضروری از اسرائیل وارد غزه شده و همچنین بنیاد بشردوستانه غزه نزدیک به ۱۱ میلیون وعده غذایی را به شکل مستقیم میان ساکنان این منطقه توزیع کرده است.
وزیر دفاع اسرائیل پیش‌تر ۱۸ خرداد در بیانیه‌ای، تونبرگ و دیگر سرنشینان قایق را «یهودستیز» و ماموریت آنان را تلاشی «تبلیغاتی» در حمایت از حماس خواند و گفت به ارتش اسرائیل دستور داده تا از رسیدن مادلین به غزه جلوگیری کند.
اسرائیل پس از به‌دست گرفتن کنترل غزه از سوی حماس در سال ۲۰۰۷، محاصره دریایی این منطقه ساحلی را آغاز کرد.
این محاصره در جریان درگیری‌های متعدد، از جمله جنگ کنونی غزه، همچنان ادامه داشته است.
دولت اسرائیل می‌گوید این محاصره برای جلوگیری از رسیدن سلاح به حماس ضروری است.
در ماه گذشته، کشتی دیگری از ائتلاف ناوگان آزادی که قرار بود تونبرگ را برای ماموریتی مشابه همراهی کند، پیش از پهلو گرفتن در بندر مالت آسیب دید.
مسئولان این ناوگان اسرائیل را متهم کردند که با استفاده از پهپاد، این کشتی را هدف قرار داده است.
در روزهای اخیر، با شدت گرفتن بحران انسانی در نوار غزه، نگرانی‌ها از گرسنگی گسترده و کمبود شدید اقلام ضروری، افزایش یافته است.
این بنیاد شنبه ۱۷ خرداد در بیانیه خود نوشت: «حماس مسئول این است که امروز صدها هزار شهروند گرسنه در غزه غذا دریافت نکردهاند. این گروه تهدیدات مستقیمی علیه عملیات ما صادر کرد و ادامه فعالیت امروز را بدون به خطر انداختن جان افراد بیگناه غیرممکن ساخت.»
در این بیانیه جزییات بیشتری درباره اقدامات حماس ارائه نشد، اما سخنگوی بنیاد بشردوستانه غزه گفت این تهدیدات متوجه رانندگان و کارکنان فلسطینی محلی بوده که در اداره مراکز توزیع کمک مشارکت دارند.
این برای چهارمین بار در یک هفته گذشته است که عملیات این بنیادِ مورد حمایت آمریکا و اسرائیل مختل میشود. با این حال، شنبه ۱۷ خرداد دومین روز متوالی بود که تمامی مراکز آن به‌طور کامل تعطیل بودند.
مسئولان این نهاد میگویند همچنان میکوشند تا فعالیتهای خود را مجددا به‌طور کامل آغاز کنند.
بنیاد کمک‌های بشردوستانه غزه در بیانیه خود تاکید کرد در برابر «تهدیدها» عقبنشینی نمیکند و خود را به «ادامه کمک‌رسانی به شیوهای ایمن، مستقل و همراه با امنیت کامل» متعهد میداند.
این بنیاد افزود: «هماکنون در حال تطبیق عملیات خود برای مقابله با این تهدیدها هستیم و قصد داریم بدون تاخیر، توزیع کمک‌ها را از سر بگیریم.»
انتقادها از بنیاد کمک‌های بشردوستانه غزه
این برای نخستینبار است که تهدیدهای حماس بهعنوان علت توقف توزیع کمک‌ها از سوی این نهاد مطرح میشود.
پیش‌تر در پی کشته شدن دهها فلسطینی هنگام دریافت کمک‌های غذایی، فعالیت این بنیاد متوقف شده بود.
بنیاد بشردوستانه غزه ۱۴ خرداد از ارتش اسرائیل خواسته بود تا رفتوآمد ساکنان این منطقه را به گونهای هدایت کند که خطر درگیری و سردرگمی در اطراف مناطق نظامی به حداقل برسد.
به گفته این بنیاد، حماس خواستار آن است که روند کمک‌رسانی بار دیگر از طریق ساز و کارهای مورد حمایت سازمان ملل انجام شود.
با این حال، بنیاد کمک‌های بشردوستانه غزه معتقد است ساز و کار پیشنهادی سازمان ملل پیش‌تر به ابزاری برای منحرف کردن مسیر کمک‌ها تبدیل شده بود.
طرح کمک‌رسانی این بنیاد در هفتههای گذشته با انتقاد شدید نهادهای بشردوستانه و سازمان ملل روبهرو شده بود.
آکسفام، یکی از بزرگترین سازمانهای بین‌المللی امدادرسانی برای ریشهکن کردن فقر، گرسنگی و بیعدالتی، پیش‌تر بهشدت طرح بنیاد را نقد کرده و آن را «تحمیل کنترل نظامی بر کمک‌رسانی» دانسته بود.
سازمان ملل متحد و سایر گروههای کمکرسان معتقدند شیوه فعالیت این بنیاد که از نیروهای امنیتی و لجستیکی خصوصی آمریکایی استفاده می‌کند، باعث نظامی شدن روند کمک‌رسانی شده است.
زمانی که سازمان ملل مسئولیت کمک‌رسانی را بر عهده داشت، حدود ۴۰۰ نقطه توزیع در سراسر غزه فعال بود؛ اما در روند جدید، توزیع کمک‌ها برای جمعیتی بیش از دو میلیون نفر تنها از طریق سه مرکز انجام میشود.
به گزارش کانال ۱۲، یکی از این اسناد مربوط به نامه یحیی سنوار، فرمانده سابق حماس در غزه، به اسماعیل هنیه، رییس پیشین دفتر سیاسی این گروه، در اردیبهشت ۱۴۰۱ و حدود ۱۷ ماه پیش از حمله هفتم اکتبر است.
سنوار در این نامه که هم‌زمان با ادامه تلاش‌های آمریکا برای عادی‌سازی روابط میان اسرائیل و کشورهای عربی تنظیم شده، به هنیه گفت: «باید فورا با متحدان‌مان ایران، قطر و ترکیه، وارد عمل شویم. دیپلماسی قطری و ترکیه‌ای باید نقش رهبری داشته باشد. نقش ما این است که راه نفس کشیدن را بر اشغال‌گر سخت و تضمین کنیم که بازیگران بین‌المللی روابط دیپلماتیک خود را با آن‌ها قطع کنند.»
بر اساس این گزارش، در رویدادی که زمانش مشخص نشده، یک مقام وزارت خارجه جمهوری اسلامی به هیاتی از حماس که به ایران رفته بودند، گفت تهران از حمایت آنکارا و دوحه از این گروه استقبال می‌کند.
هفت ماه پیش از حمله هفتم اکتبر نیز سنوار درباره مخالفت جمهوری اسلامی با روند عادی‌سازی روابط عربستان سعودی با اسرائیل به هنیه گفت تهران علاقه‌ای ندارد حماس به کشورهای هم‌سو با ریاض نزدیک شود.
سنوار درباره رویکرد مقام‌های جمهوری اسلامی گفت: «آن‌ها نه خواهان آرامش هستند و نه توافق. آن‌ها نمی‌خواهند ما با رقبایشان یا دشمنانشان، کشورهایی که در حال عادی‌سازی روابط با آمریکا و دشمن صهیونیستی هستند، رابطه برقرار کنیم. اما برای روابط با قطر و ترکیه آمادگی دارند.»
همکاری تنگاتنگ قطر و حماس
اسنادی که کانال ۱۲ در گزارش خود به آن‌ها اشاره کرده، با اظهارات اخیر بنیامین نتانیاهو، نخست‌وزیر اسرائیل، که قطر را «کشوری پیچیده، اما نه دشمن» توصیف کرده بود، در تضاد به نظر می‌رسند.
نتانیاهو در ماه‌های گذشته تلاش کرده بود اهمیت کمک‌های نقدی چند ۱۰ میلیون دلاری ماهانه قطر به حماس را کم‌رنگ جلوه دهد و گفته بود این پول‌ها نقش چشم‌گیری در آماده‌سازی و اجرای عملیات نظامی حماس نداشته‌اند.
اسناد نشان می‌دهند این پرداخت‌ها که با تایید اسرائیل انجام می‌شدند، به‌حدی چشمگیر بودند که هنیه در آذر ۱۳۹۸ به وزیر خارجه قطر گفته بود: «کمک مالی قطر شریان اصلی حماس است.»
در اردیبهشت ۱۴۰۰ هنیه به سنوار اطلاع داد امیر قطر به‌طور خصوصی با ارائه کمک مالی محرمانه برای «مقاومت» موافقت کرده است، اما نمی‌خواهد کسی در جهان از این موضوع باخبر شود.
بر اساس این اسناد، تا آن زمان ۱۱ میلیون دلار کمک برای رهبری حماس از سوی امیر قطر جمعآوری شده بود.
هنیه از سنوار خواسته بود تا نامهای خطاب به امیر قطر بنویسد و در آن ضمن تاکید بر «نبرد نظامی و نیازهای فوری»، پیروزی در جنگ را «به اعلیحضرت تقدیم کند».
مقام‌های اطلاعاتی دوحه همچنین با یکی از نمایندگان حماس دیدار و درباره نظارت بر یگانهای آموزشی ویژه نیروهای این گروه در پایگاههای قطر و ترکیه و همچنین ادغام فلسطینیهای سوریِ پناهبرده به لبنان در گردانهای حماس گفتوگو کنند.
به گزارش شبکه ۱۲، این دیدار در سند محرمانهای متعلق به تشکیلات خودگردان فلسطین ثبت شده است.
تلاش برای بر هم زدن «معامله قرن»
بر پایه اسنادی که شبکه ۱۲ اسرائیل به آن‌ها اشاره کرده، شماری از این مدارک به واکنش حماس و قطر نسبت به «معامله قرن» دونالد ترامپ میپردازند؛ طرحی که با هدف حل و فصل دائمی مناقشه اسرائیل و فلسطین و نیز عادی‌سازی روابط اسرائیل با کشورهای عرب منطقه ارائه شده بود.
بر اساس این گزارش، در خرداد ۱۳۹۸ و حدود یک سال پیش از توافق امارات متحده عربی و بحرین برای برقراری روابط با اسرائیل، امیر قطر در نشستی اضطراری به رهبران حماس اطلاع داده بود که عمان «نشانههایی از آمادگی برای برقراری روابط با اسرائیل» نشان داده است.
او در آن جلسه گفته بود: «در موضوع فلسطین، عمان در یک سو قرار دارد و ما در سوی دیگر.»
در همان نشست، خالد مشعل، رییس پیشین دفتر سیاسی حماس، به امیر قطر گفت: «ما باید با هم برای مقابله با معامله قرن و نابود کردن آن تلاش کنیم.»
در یکی دیگر از اسناد سنوار به هنیه گفته بود حماس باید قطر را به‌جای مصر بهعنوان میانجی اصلی برای پایان دادن به تنشها با اسرائیل در اولویت قرار دهد، چرا که بهگفته او، «دوحه از قاهره وفادارتر» به این گروه است.
انتشار این اسناد در شرایطی صورت میگیرد که دو نفر از مشاوران ارشد نتانیاهو مظنون به آن هستند که در ازای دریافت پول، به انتشار پیامهایی در حمایت از قطر در رسانهها پرداختهاند تا تصویر این کشور بهعنوان میانجی تقویت شود.
این پرونده در اسرائیل به «قطرگیت» مشهور شده است.
