خبرگزاری رویترز گزارش داده که گروه حماس، پس از اجرای آتش‌بس در غزه، در تلاش است تا با کشتن و سرکوب مخالفان نیروهای خود را به خیابان‌ها بازگرداند و کنترل غزه را در دست بگیرد.
در چنین فضای نومیدانهای، رونالد ویلسون ریگان، از کالیفرنیا به کاخ سفید آمد تا جهان را از نو تعریف کند.
او با صراحت گفت: «ما صلح را با قدرت حفظ میکنیم نه با ضعف.»
این جمله بعدها تبدیل به بنیاد یکی از موثرترین دکترینهای سیاست خارجی قرن بیستم یعنی «صلح از طریق قدرت» شد.
بازسازی اعتماد و اخلاق قدرت
ریگان برخلاف سیاستمداران پیش از خود، به بازدارندگی صرف نظامی بسنده نکرد. او قدرت را از منظر اخلاقی میدید و باور داشت در جهانی پر از شر و دروغ، ایمان به آزادی انسان و اعتقاد به برتری اخلاقی تمدن غرب، شرط اصلی ثبات است.
او در یکی از سخنرانیهایش در سال ۱۹۸۳ گفت: «اگر تاریخ چیزی به ما آموخته باشد، این است که آزادی هرگز از ضعف نمیآید. تنها مردان و زنانی آزادند که اراده دفاع از آزادی را داشته باشند.»
برای ریگان، قدرت فقط موشک و زرادخانه نبود، بلکه ترکیبی از ایمان، اراده و وضوح اخلاقی بود. او از زبان سیاست به زبان تمدن سخن می‌گفت و همین سبب شد که سخنانش حتی در دل بحران، الهامبخش نسلها شود.
مقابله با امپراتوری شر
هشتم مارس ۱۹۸۳، ریگان در سخنرانی معروفش در انجمن کشیشان انجیلی اورلندو، اتحاد جماهیر شوروی سوسیالیستی را «امپراتوری شر» نامید. عبارتی که جهان دیپلماسی را شوکه کرد اما واقعیت را آشکار ساخت.
او گفت: «بیایید تاریخ را به خاطر بسپاریم: هیچ ملتی با از دست دادن ارادهاش به بقا، دوام نیاورده است. ما باید با اطمینان اخلاقی در برابر امپراتوری شر بایستیم.»
در آن دوران، بسیاری از منتقدان او را جنگطلب خواندند اما زمان نشان داد که این موضع صریح، بازدارندگی واقعی ایجاد کرد.
اتحاد جماهیر شوروی سوسیالیستی سابق در برابر حجم عظیم نوسازی تسلیحات، رقابت فضایی و فشار اقتصادی، تاب نیاورد و چند سال بعد فروپاشید.
ریگان بهجای جنگ، صلحی پایدار از طریق برتری قدرت و وضوح اخلاقی به دست آورد.
اقتصاد، ایمان و بازدارندگی
ریگان باور داشت که قدرت ملی بدون رفاه اقتصادی دوام ندارد. کاهش مالیاتها، آزادسازی بازار و احیای روح کارآفرینی، بخشی از همان منطق بود.
او بارها گفت: «آزادی اقتصادی، پایه آزادی سیاسی است. ما نمیتوانیم با دولتی بزرگ و بدهکار، از آزادی دفاع کنیم.»
به این ترتیب، بازسازی اقتصادی دهه ۱۹۸۰ به ستون پشتیبان دکترین «صلح از طریق قدرت» بدل شد.
بازدارندگی نظامی زمانی کارگر است که ملت درونی قوی و امیدوار داشته باشد.
ایمان به انسان و نفرت از جبر تاریخ
ریگان برخلاف مارکسیستها که تاریخ را جبری و مادی میدانستند، به قدرت انتخاب انسان باور داشت.
او گفت: «تاریخ به پایان نرسیده است و هر نسل باید آزادی را دوباره انتخاب کند؛ وگرنه از دستش میدهد.»
همین نگاه فلسفی، دکترین او را از سیاست صرف به سطحی ایدئولوژیک و تمدنی ارتقا داد.
او جهان را به دو اردوگاه تقسیم نکرد بلکه به دو باور تقسیمش کرد: باور به آزادی یا تسلیم در برابر جبر.
اخلاق قدرت در برابر توهم صلح
ریگان هشدار می‌داد که خطر اصلی برای آزادی، نه از دشمن خارجی بلکه از درون میآید: از آنجا که مردم میپندارند میتوان بدون هزینه، صلح داشت.
او گفت: «صلحی که بر پایه ضعف و توهم باشد صلح نیست، فقط سکوت موقت پیش از بردگی است.»
برای او، صلح نه به معنای نبود جنگ، بلکه نتیجه بازدارندگی و اقتدار بود.
در نگاه ریگان، سیاستمداری که از قدرت میترسد، در واقع آزادیگریز است.
نگاهی که همچنان زنده است
در پایان دهه ۱۹۸۰، وقتی دیوار برلین فروریخت، ریگان ثابت کرده بود صلح از طریق قدرت یک شعار نیست، بلکه واقعیتی عملی است.
او بدون آغاز هیچ جنگ بزرگی، جهان را از یک جنگ سرد نجات داد.
او گفت: «ما صلح را بهخاطر فرزندانمان میخواهیم؛ نه برای آنکه از دشمنانمان بترسیم، بلکه چون میخواهیم در جهانی زندگی کنیم که ایمان، آزادی و حقیقت زنده است.»
دکترین ریگان نه متعلق به دههای خاص بلکه میراثی برای تمام زمانهاست: صلح از طریق قدرت، ایمان از طریق آزادی، و قدرت از طریق اخلاق.
دههها بعد، مرد دیگری در کاخ سفید همان منطق را به زبان امروز بازآورد.
دونالد ترامپ میخواهد همان مسیر را ادامه دهد.
دونالد ترامپ دوشنبه ۲۱ مهر در سخنرانی خود در کنست اسرائیل با اشاره به جنگ ۱۲ روزه گفت «بسیاری از تروریست‌های ارشد ایران» از جمله فرماندهان و چهره‌های دخیل در برنامه هسته‌ای جمهوری اسلامی کشته شدند.
او توضیح داد که آمریکا در عملیات «چکش نیمه‌شب»، هفت بمب‌افکن بی–۲ را به ایران اعزام کرد و «صدها هواپیمای سوخت‌رسان» این عملیات را پشتیبانی کردند.
ترامپ گفت: «می‌دانستم هواپیماهای بسیار زیبایی هستند اما نمی‌دانستم چه قابلیت‌هایی دارند.»
او افزود که جنگنده‌های اف–۳۲ و اف–۱۶ نیز در این عملیات مشارکت داشتند و «۳۷ ساعت پیوسته پرواز کردند».
هم‌زمان با سخنرانی ترامپ، محمود عباس، رییس تشکیلات خودگردان فلسطین، برای شرکت در اجلاس صلح غزه وارد شهر شرم‌الشیخ در مصر شد.
این اجلاس بین‌المللی به میزبانی عبدالفتاح سیسی، رییس‌جمهوری مصر و با رهبری رییس‌جمهوری آمریکا برگزار می‌شود و عباس به همراه دیگر رهبران منطقه‌ای و جهانی، در آن حاضر خواهد بود.
ترامپ، جمهوری اسلامی، غزه
رییس‌جمهوری آمریکا در کنست تاکید کرد حملات آمریکا و اسرائیل به ایران، مانع دستیابی جمهوری اسلامی به سلاح هسته‌ای شد.
او گفت: «اگر جمهوری اسلامی سلاح اتمی داشت، کشورهای عربی با توافق کنونی آتش‌بس غزه احساس آسودگی نمی‌کردند.»
به گفته ترامپ، تهران تنها «دو ماه با سلاح هسته‌ای فاصله داشت» اما حمله آمریکا و اسرائیل «ابر بزرگی را از فراز خاورمیانه کنار زد».
رییس‌جمهوری آمریکا با بیان اینکه جمهوری اسلامی خواهان توافق است، تاکید کرد: «نه آمریکا و نه اسرائیل، خصومتی با مردم ایران ندارند.»
او همچنین گفت باید ابتدا بر پایان جنگ اوکراین تمرکز کرد و سپس «استیون ویتکاف و جرد کوشنر می‌توانند روی توافق با جمهوری اسلامی نیز کار کنند».
ترامپ در حالی این سخنان را مطرح کرد که وزارت خزانه‌داری آمریکا به تازگی تحریم‌های گسترده بیشتری علیه جمهوری اسلامی وضع کرد.
رییس‌جمهوری آمریکا در عین حال ۱۳ مهر هشدار داد اگر جمهوری اسلامی برای از سر گرفتن برنامه هسته‌ای خود تلاش کند، آمریکا «دوباره با آن برخورد خواهد کرد».
او از رهبران حکومت ایران خواست از حمایت از «گروه‌های نیابتی و تروریسم» دست بردارند و «حق اسرائیل برای وجود و بقا» را به رسمیت بشناسند: «ما به ایران می‌گوییم آماده هستیم؛ وقتی شما آماده باشید و این اتفاق خواهد افتاد. ایرانیان مردم سخت‌کوشی هستند و نمی‌خواهند شاهد این وضعیت باشند.»
ترامپ: نتانیاهو را عفو کنید!
رییس‌جمهوری آمریکا در سخنرانی خود در پارلمان اسرائیل به مسائل داخلی این کشور نیز واکنش نشان داد.
او گفت: «آقای رییس‌جمهور [هرتزوگ]، چرا به نتانیاهو عفو نمی‌دهید؟ بیایید او را عفو کنید.»
بنیامین نتانیاهو، نخست‌وزیر اسرائیل، از سال ۲۰۲۰ به اتهام رشوه‌خواری، تقلب و سوءاستفاده از اعتماد عمومی، در سه پرونده جداگانه محاکمه می‌شود.
او این اتهام‌ها را رد کرده است.
ترامپ که در میان تشویق ایستاده نمایندگان سخن می‌گفت، جنگ غزه را «پایان یک کابوس طولانی و دردناک» توصیف کرد و گفت: «گروگان‌ها بازگشتند و این احساس خوبی است.»
او افزود که کمک‌های نظامی آمریکا، اسرائیل را «قوی‌تر و قدرتمندتر» کرد و همین امر در نهایت به صلح انجامید.
ترامپ در ادامه حضور خود در کنست گفت: «دستاوردی بی‌سابقه است که تقریبا تمام منطقه با طرح خلع سلاح فوری غزه و خلع سلاح حماس موافقت کرده‌اند و امنیت اسرائیل دیگر تهدید نخواهد شد.»
ترامپ افزود: «اکنون زمان آن است که پیروزی‌های نظامی علیه تروریست‌ها را به جایزه نهایی یعنی صلح و شکوفایی در سراسر خاورمیانه تبدیل کنیم.»
در جریان سخنرانی ترامپ، ایمن عوده، یک نماینده چپ‌گرای کنست، با بالا بردن پلاکاردی با عبارت «فلسطین را به رسمیت بشناسید»، سخنرانی او را قطع کرد و بلافاصله از تالار بیرون برده شد.
ترامپ در واکنش گفت: «این اقدام خیلی سریع و کارآمد بود.»
رییس‌جمهوری آمریکا گفت: «این فرصت فلسطینی‌هاست که برای همیشه از مسیر جنگ و نفرت جدا شوند. زمان آن است که نیروهای شر را از میان خود بیرون کنند و از مسیر افراطی‌گری فاصله بگیرند.»
ترامپ با تشکر از کشورهای عربی و اسلامی برای تعهدشان به بازسازی غزه گفت: «کشورهای ثروتمند عرب مبالغ هنگفتی برای بازسازی غزه اختصاص داده‌اند و من هم قصد دارم در این بازسازی مشارکت کنم.»
او با اشاره به توافق آتش‌بس گفت: «من به بی‌بی [نتانیاهو] گفتم، تو به خاطر این تصمیم بیشتر از ادامه جنگ به یاد خواهی ماند. حالا می‌توانی کمی مهربان‌تر باشی، بی‌بی، چون دیگر در جنگ نیستی!»
رییس‌جمهوری آمریکا با اشاره به بن‌بست‌های سیاسی در اسرائیل، نتانیاهو را «مردی نه چندان آسان اما بزرگ» توصیف کرد و گفت: «همین ویژگی‌ها او را رهبر خوبی کرده است.»
ترامپ در پایان سخنانش گفت قصد دارد پس از کنست به مصر برود تا در نشست صلح شرم‌الشیخ شرکت کند و بعد به شوخی گفت: «نتانیاهو با سخنرانی طولانی‌اش باعث شد که من دیرم بشود. فکر می‌کردم سریع می‌آیم و می‌روم، ولی نشد.»
دو منبع امنیتی در منطقه به رویترز گفتند این اقدامات پس از موافقت موقت آمریکا با ایفای نقش پلیس از سوی گروه حماس برای حفظ امنیت غزه شدت گرفته است.
در پی جنگی که پس از حملات ۷ اکتبر ۲۰۲۳ آغاز شد و تلفات سنگینی بر حماس وارد کرد، نیروهای این گروه از روز جمعه به‌تدریج در غزه ظاهر شده‌اند. با این حال، بنا بر گزارش‌ها، حماس محتاطانه عمل می‌کند تا در صورت فروپاشی ناگهانی آتش‌بس غافلگیر نشود.
نیروهای گردان‌های قسام، شاخه نظامی حماس، دوشنبه ۲۱ مهر هنگام تحویل آخرین گروگان‌های اسرائیلی زنده، در غزه مستقر شدند.
در طرح صلح ترامپ بر خلع سلاح کامل حماس تاکید شده و اسرائیل به‌صراحت کرده که خواهان خلع سلاح کامل و نابودی حماس است. مسئله خلع سلاح حماس یکی از بزرگ‌ترین چالش‌های طرح رییس‌جمهوری آمریکا برای ایجاد صلح پایدار در خاورمیانه است.
رویترز همچنین ویدیوهایی از ده‌ها نیروی حماس را در مقابل بیمارستانی در جنوب غزه منتشر کرده که در آنها از جمله فردی با بازوبند «یگان سایه» دیده می‌شود؛ یگانی که منابع حماس می‌گویند مامور حفاظت از گروگان‌ها بوده است.
یک منبع امنیتی در غزه گفت: «از زمان آغاز آتش‌بس، نیروهای حماس ۳۲ نفر از اعضای یک باند وابسته به یک خانواده در شهر غزه را کشته‌اند، در حالی که شش نفر از نیروهای خودشان نیز کشته شده‌اند.»
ساعاتی بعد، ویدیویی در شبکه‌های اجتماعی منتشر شد که نشان می‌داد چند مرد نقاب‌دار، برخی با سربند سبز شبیه به حماس، هفت مرد را پس از واداشتن به زانو زدن در خیابان با مسلسل تیرباران می‌کنند.
مردم در صحنه فریاد «الله‌اکبر» سر دادند و قربانیان را «همکار دشمن» خواندند. رویترز نتوانست صحت زمان و مکان این ویدیو را تایید کند.
ماه گذشته نیز مقامات حماس از اعدام سه نفر به اتهام همکاری با اسرائیل خبر داده بودند.
حماس و ایفای نقش موقت پلیس؟
بر اساس طرح ترامپ برای غزه، این منطقه باید بدون سلاح و بدون حضور حماس، تحت نظارت یک کمیته فلسطینی و با پشتیبانی یک ماموریت بین‌المللی برای آموزش و تجهیز نیروی پلیس فلسطینی اداره شود.
اما ترامپ هنگام سفر خود به خاورمیانه گفت که حماس برای مدتی موقت اجازه یافته است نقش پلیس را در غزه ایفا کند.
اوگفت:«آنها واقعاً میخواهند اوضاع را آرام کنند و در این باره صادق بودهاند. ما هم برای مدتی به آنها اجازه دادهایم.»
پس از آغاز آتش‌بس، اسماعیل الثوابطه، رییس دفتر رسانهای دولت حماس در غزه، به رویترز گفت این گروه اجازه نخواهد داد «خلاء امنیتی» بهوجود آید و امنیت عمومی و اموال مردم را حفظ خواهد کرد.
حماس همچنین اعلام کرده که درباره خلع سلاح مذاکره نخواهد کرد و تنها در چارچوب تشکیل یک دولت مستقل فلسطینی حاضر به تحویل سلاحهای خود است.
درگیریهای درونغزه و نبرد با خاندانها
در پی طولانی شدن جنگ، حماس با چالش‌های داخلی بیشتری از سوی گروه‌های محلی روبهرو شده است، بهویژه گروههایی که به خاندانهای بانفوذ غزه وابستهاند.
به گفته بنیامین نتانیاهو، نخست‌وزیر اسرائیل، اسرائیل پیشتر برخی از این خاندانها را برای مقابله با حماس مسلح کرده است. در شهر غزه، حماس عمدتاً با خاندان دغمش درگیر بوده است.
یک منبع امنیتی به رویترز گفت یکی از مهمترین چهره‌های ضدحماس، یاسر ابوشباب است که در منطقه رفح فعال است، جایی که اسرائیل هنوز از آن عقب ننشسته است.
منابع محلی می‌گویند گروه او با پیشنهاد حقوقهای بالا صدها جنگجو جذب کرده است. حماس او را «همکار اسرائیل» میداند، اما ابوشباب این اتهام را رد می‌کند.
این منبع امنیتی افزود نیروهای حماس اخیراً «دست راست» ابوشباب را کشته‌اند و در تلاشاند خود او را نیز هدف قرار دهند.
حسام العستال، یک چهره ضدحماس دیگر در شهر خان یونس در پیامی ویدیویی گفت: «بهمحض آنکه گروگان‌ها را تحویل دهید، دوران شما در غزه به پایان میرسد.»
ریهام عوده، تحلیلگر فلسطینی، گفت حماس علاوه بر تسویه حساب با رقبا همچنین میخواهد نشان دهد که نیروهای امنیتیاش باید در دولت آینده غزه حضور داشته باشند؛ درخواستی که اسرائیل آن را نمیپذیرد.
