نیویورک تایمز و یک رسانه اسرائیلی به نقل از مقام‌های آمریکایی اعلام کردند حماس تلاش کرده است نیروهای شبه‌نظامی خود را با آمبولانس‌هایی که برای زخمی‌های غزه در نظر گرفته شده، به مصر بفرستد. این تلاش به دنبال حمله گسترده اسرائیل به غزه صورت گرفته است.
سی‌ان‌ان در گزارشی به بررسی نقش دوحه به عنوان میانجی برای آزادی گروگانها و کاهش درگیری میان اسرائیل و حماس پرداخته است.
قطر، این کشور کوچک خلیج فارس، بار دیگر به دلیل میانجی‌گری‌هایش برای آزادی گروگانها از اسارت حماس و تخلیه اتباع خارجی از غزه، در مرکز دیپلماسی جهانی قرار گرفت.
سی‌ان‌ان به نقل از منابع آگاه نوشت قطر روز دهم آبان با میانجیگری میان اسرائیل، حماس و مصر و با هماهنگی ایالات متحده، اتباع خارجی و غیر نظامیان فلسطینی را که به‌شدت مجروح شده بودند از غزه خارج و وارد مصر کرد.
به گفته مقام‌های فلسطینی، شماری از دارندگان گذرنامه‌های خارجی از گذرگاه مرزی رفح، غزه را ترک کردند.
به گزارش پایگاه خبری القاهره، بیمارستان العریش مصر پذیرش مصدومانی از فلسطین را که از غزه خارج شدند، آغاز کرده است.
سی‌ان‌ان در ادامه گزارش خود نوشت دوحه خود را در موقعیت دیپلماتیک ظریفی می‌بیند؛ موقعیتی که کارشناسان می‌گویند تاکنون به نفع این کشور بوده و آن را به متحدی ضروری برای واشینگتن تبدیل کرده است.
آندریاس کریگ، دانشیار کینگز کالج لندن که بر کشورهای حوزه خلیج فارس تمرکز دارد، به سی‌ان‌ان گفت: «رابطه قطر با حماس از اجزای کلیدی استراتژی میانجیگری در درگیری میان حماس و اسرائیل بوده است. این رابطه، قطر را در جایگاهی منحصر به فرد قرار می‌دهد زیرا میتواند با هر دو طرف به گونه‌ای ارتباط برقرار کند که هیچ بازیگر دیگری در جهان امکان آن را ندارد.»
بر اساس گزارش سی‌ان‌ان، این «امیرنشین غنی از گاز» در حالی که از یک‌سو یکی از نزدیک‌ترین متحدان آمریکا در منطقه است، از سوی دیگر روابط خود را با حماس حفظ کرده است. در همین حال این کشور کانال ارتباطی خود را با اسرائیل نیز دارد.
بر همین اساس سه منبع آگاه به سی‌ان‌ان گفتند دیوید بارنیا، رییس آژانس اطلاعاتی اسرائیل در قطر حضور یافته تا درباره تلاش‌ها برای آزاد کردن گروگانها گفت‌وگو کند.
به نظر می‌سد روابط قطر با حماس نتیجه‌بخش بوده است چون علاوه بر غیرنظامیان فلسطینی و اتباع خارجی که روز چهارشنبه اجازه خروج از غزه را یافتند، چهار گروگان حماس، دو اسرائیلی و دو آمریکایی-اسرائیلی نیز با میانجیگری قطر و مصر آزاد شدند.
از سوی دیگر اسرائیل تلاشهای قطر را برای میانجی‌گیری پذیرفته است.
زاخی هانگبی، مشاور امنیت ملی اسرائیل در همین زمینه در شبکه اجتماعی ایکس نوشت: «این کشور حاشیه خلیج فارس به یک ذی‌نفع اساسی در تسهیل راه‌‌حل‌های بشردوستانه تبدیل شده است. تلاشهای دیپلماتیک قطر در این زمان بسیار مهم است.»
ماهیت رابطه قطر با حماس چیست؟
پس از حمایت قطر از معترضانی که در پی خیزش‌‌های بهار عربی در سال ۲۰۱۱ به دنبال سرنگونی رژیم‌‌های چندین کشور عرب بودند، روابط این کشور با برخی همسایگان خود به تیرگی گرایید.
روابط زمانی بدتر شد که اواسط سال ۲۰۱۷، عربستان سعودی، بحرین، امارات متحده عربی و مصر روابط دیپلماتیک خود را با قطر قطع و این کشور را به حمایت از تروریسم متهم کردند. سال‌ها طول کشید تا این کشورها روابطشان را با قطر اصلاح کنند.
قطر در سال ۲۰۱۲ به گروه حماس که مورد حمایت جمهوری اسلامی است، اجازه داد تا دفتر سیاسی خود را در دوحه تاسیس کند. این دفتر تا به امروز همچنان در دوحه فعال است.
روابط با حماس، قطر را به یک میانجی مهم در طول درگیری‌های حماس با اسرائیل تبدیل کرده است. به گزارش رویترز، علاوه بر بخشی از کمک‌هزینه ماهانه ۳۰ میلیون دلاری برای خانواده‌ها و سوخت برای تامین برق، قطر حقوق بخش دولتی در غزه را نیز پرداخت میکند.
جایگاه قطر در روابط بین‌المللی
سی‌ان‌ان در ادامه گزارش خود نوشت قطر روابط نزدیک خود را با کشورهای غربی حفظ کرده و به‌عنوان یکی از بزرگ‌ترین تولیدکنندگان گاز در جهان به یک تامین‌کننده مهم انرژی تبدیل شده است.
این کشور همچنین یکی از خریداران عمده تسلیحات از ایالات متحده است.
قطر برای چندین دهه محل استقرار پایگاه هوایی عظیم آمریکا بود و سال گذشته از سوی دولت جو بایدن به‌عنوان متحد اصلی غیر ناتو در منطقه معرفی شد.
روابط با اسرائیل
دوحه یکی از اولین کشورهای عرب حوزه خلیج فارس بود که در سال ۱۹۹۶ با اسرائیل روابط دیپلماتیک برقرار کرد و این تابوی دیرینه را در منطقه شکست. هر چند پس از حمله اسرائیل به غزه در سال ۲۰۰۹، این کشور روابط خود را با اسرائیل قطع کرد.
شبکه خبری قطری الجزیره، اولین شبکه خبری پان عربی بود که اسرائیل را روی نقشه نشان داد و مقامات این کشور را برای مصاحبه‌های زنده دعوت کرد.
استراتژی قطر در ایفای نقش میانجی چیست؟
آندریاس کریگ در صحبت‌های خود با سی‌ان‌ان گفت که قطر تلاش میکند «محلی برای دیپلماسی ایجاد کند».
او افزود: «یکی از اهداف این رایزنی‌ها، به تاخیر انداختن حمله زمینی اسرائیل به داخل غزه بود.»
با این حال اسرائیل عملیات زمینی کامل خود را از روز جمعه پنجم آبان آغاز کرد. به گفته برخی از مقامات آمریکایی به سی‌ان‌ان، این اقدام اسرائیل تلاش‌ها را برای آزادی بیش از ۲۰۰ گروگانی که گمان می‌رود در دست حماس هستند، پیچیده کرده است.
ماجد الانصاری، سخنگوی وزارت امور خارجه قطر، روز ششم آبان به سی‌ان‌ان گفت که با وجود تشدید تنشها در میدان، مذاکرات مربوط به آزادی گروگانها دشوارتر شده است اما همچنان ادامه دارد.
کریگ در ادامه به سی‌ان‌ان گفت میانجیگری برای آزادی گروگانهای ربوده شده به دست حماس، راه مفیدی برای دیپلماسی قطر است زیرا برخی از گروگانها ملیت‌‌های اروپایی و آمریکایی دارند و چندین کشور به حمایت از تلاشهای دوحه علاقه‌مند هستند.
یوست آر. هیلترمن، مدیر برنامه شمال آفریقای خاورمیانه در اندیشکده گروه بحران بین‌المللی در بروکسل با اشاره به سابقه طولانی این کشور حوزه خلیج فارس در مذاکره بین بازیگران جهانی که با یکدیگر اختلاف دارند گفت که میانجیگری برای مدت طولانی یکی از «مهارت‌های قابل فروش قطر» بوده است.
دوحه در شهریور امسال هم میانجی یک توافق تاریخی بین جمهوری اسلامی و آمریکا بود که منجر به آزادی پنج شهروند آمریکایی از زندان در ایران و بازگشتشان به آمریکا شد. آزادی زندانیان بخشی از یک معامله گستردهتر، شامل آزاد کردن شش میلیارد دلار از سرمایه‌‌های ایران از سوی آمریکا بود.
قطر همچنین نقش میانجی را در پرونده هسته‌ای جمهوری اسلامی ایفا کرد و مذاکرات غیرمستقیم بین تهران و واشینگتن را در اواخر سال ۲۰۲۲ تسهیل کرد.
سی‌ان‌ان در ادامه گزارش خود نوشت یکی از برجسته‌‌ترین تلاشهای میانجیگری قطر در سال ۲۰۲۱ در جریان تخلیه نیروهای آمریکایی از افغانستان بود؛ زمانی که قطر نه تنها سفر امن آمریکاییها را به این کشور تسهیل کرد بلکه به دلیل داشتن روابط دیپلماتیک با دولت جدید تحت حکومت طالبان، به‌عنوان یک قدرت محافظ برای نیروهای آمریکایی در این کشور عمل کرد.
انتقادها از قطر به دلیلی نزدیکی با حماس
سی‌ان‌ان نوشت دوحه به دلیل روابطش با حماس مورد انتقاد اسرائیل و سیاستمداران غربی قرار گرفته است.
با وجود نقش میانجیگری قطر، الی کوهن، وزیر امور خارجه اسرائیل هفته گذشته این کشور را به حمایت مالی از حماس و پناه دادن به رهبران آن متهم کرد.
کوهن در نشست اعضای عالی‌رتبه سازمان ملل گفت: «قطر پناهگاه رهبران حماس است و منابع مالی آنها را تامین میکند. این کشور میتواند بر آزادی فوری و بدون قید و شرط همه گروگانهای تروریست‌‌ها تاثیر بگذارد. شما اعضای جامعه بین‌المللی باید از قطر بخواهید این کار را انجام دهد.»
در پاسخ، قطر گفت که از اظهارات وزیر امور خارجه اسرائیل «متعجب و ناامید» است؛ به ویژه «در زمانی که قطر به دنبال تضمین آزادی اسیران و کاهش تنش» است.
قطر هشدار داد «این اظهارات تحریک‌‌آمیز» میتواند تلاشهای میانجیگری را تضعیف کند و جان انسان‌‌ها را به خطر بیندازد.
واشنگتن پست روز چهارم آبان به نقل از چهار دیپلمات آگاه گزارش داد ایالات متحده و قطر موافقت کرده‌اند پس از حل بحران گروگان‌گیری، روابط دوحه و حماس را بازبینی کنند.
این توافق در جریان دیدار اخیر آنتونی بلینکن، وزیر امور خارجه آمریکا و تمیم بن حمد بن خلیفه آل‌ثانی، امیر قطر در دوحه شکل گرفت.
واشینگتن پست افزود هنوز مشخص نیست که آیا این ارزیابی مجدد منجر به خروج رهبران حماس از قطر خواهد شد یا خیر؟
کریگ در این رابطه به سی‌ان‌ان گفت: «بعید است قطر حماس را بیرون کند اما به احتمال زیاد دیگر با این گروه همکاری نخواهد کرد. همانند تصمیمی که در مورد طالبان با وجود داشتن دفتری در دوحه، پایتخت قطر گرفت.»
هیلترمن هم گفت: «قطر در تلاشهای میانجیگری خود نقشی نمونه ایفا میکند اما برخی از سیاستمداران در ایالات متحده از صمیمیت قطر با حماس ناراضی هستند. دو عضو جمهوری‌‌خواه کنگره از قطر خواسته‌‌اند رهبری حماس را از دوحه اخراج کند.»
سی‌ان‌ان در گزارش خود به این نکته اشاره کرد که اسرائیل گفته است به دنبال نابودی کامل حماس «یک‌بار برای همیشه» است تا دوباره آن را تهدید نکند.
چنین نتیجه‌ای میتواند نقش سودمند قطر را به‌عنوان یک میانجی کم‌رنگ کند.
هم‌زمان مقام‌های اسرائیلی اعلام کردند بازرسان، دستگاه‌های فشرده‌کننده اکسیژن را که در تونل‌های حماس مورد استفاده قرار میگیرند، در داخل کامیون حامل کمک به نوار غزه کشف کردند.
نیویورک تایمز روز جمعه به نقل از یک مقام دولت جو بایدن گزارش داد تلاش‌ها برای خارج کردن آمریکاییها و سایر اتباع خارجی از غزه از سوی حماس متوقف شده زیرا این گروه تلاش میکند افراد خود را از غزه خارج کند.
یک مقام ارشد دولت آمریکا به شرط ناشناس ماندن به خبرنگاران گفت حماس مکررا فهرست فلسطینی‌هایی را که مجروح شدهاند در اختیار اسرائیل، ایالات متحده و مصر قرار داده و گفته که این افراد باید همراه با آمریکاییها و دیگران، اجازه خروج دریافت کنند اما به گفته این مقام، بررسی‌ها نشان داده است بسیاری از آنها اعضای حماس بوده‌اند.
به گزارش تایمز اسرائیل، یک مقام ارشد دولت بایدن روز جمعه گفت که حماس تلاش کرده تا جنگجویان خود را با آمبولانس‌هایی که ده‌ها فلسطینی زخمی را در اوایل هفته جاری به مصر منتقل کردند، از نوار غزه خارج کند.
حماس فهرستی از مجروحان با وضعیت وخیم را تهیه کرده بود و قصد داشت آنان را از غزه برای معالجه به مصر بفرستد. این افراد قرار بود همراه هزاران شهروند خارجی که به دنبال فرار از غزه هستند، از این منطقه تخلیه شوند.
این مقام آمریکایی افزود که این فهرست از سوی مصر و ایالات متحده بررسی شد و بررسی‌کنندگان دریافتند یک‌سوم از اسامی موجود در آن مربوط به اعضای شبه‌نظامی حماس است.
او گفت که این فهرست مورد پذیرش قرار نگرفت و هیچ یک از ۷۶ فلسطینی زخمی که در نهایت از غزه خارج شدند، از اعضای این گروه شبه‌نظامی نبودند.
حماس از سوی آمریکا، اسرائیل و اتحادیه اروپا یک گروه تروریستی طبقه‌بندی شده و اسرائیل در پی انهدام فرماندهی این گروه است.
ارتش اسرائیل روز جمعه ۱۲ آبان اعلام کرد آمبولانسی را که به گفته سربازانش توسط یک واحد حماس در نزدیکی موقعیت آنها در منطقه جنگی مورد استفاده قرار می‌گرفت، هدف حمله قرار داد.
بر اساس اعلامیه ارتش، اطلاعاتی در دست است مبنی بر اینکه حماس از آمبولانس برای انتقال جنگجویان و تسلیحات استفاده میکند.
قبل از آن، وزارت بهداشت غزه اعلام کرد اسرائیل کاروان آمبولانس‌هایی را که از بیمارستان الشفاء در شهر غزه خارج می‌شد، هدف قرار داد.
ادعای تلاش برای وارد کردن تجهیزات حماس به نوار غزه
دو مقام ارشد اسرائیلی به تایمز اسرائیل گفتند بازرسان این کشور اوایل هفته جاری چندین دستگاه فشرده‌کننده اکسیژن را در میان کمکهایی که به غزه ارسال شده بودند کشف کردند. این تجهیزات برای تهویه تونل‌های حماس در غزه به کار میروند.
یکی از این مقامات گفت: «این دستگاهها برای استفاده در بیمارستانها نبودند بلکه برای استفاده در زیر زمین آنها بودند. به همین دلیل آنها را میان جعبههای کلوچه جاسازی و قاچاق کرده بودند.»
او افزود کامیونهایی که در آنها دستگاه‌های اکسیژنساز پیدا شده بود از ورود به غزه منع شدند.
تایمز اسرائیل نوشت هیچ یک از این مقامات عکسی از این دستگاه‌های اکسیژنساز مورد ادعا را ارائه نکردند و نگفتند کدام سازمان مسوول ارسال کامیون حامل آنها بوده است.
از ۱۱ روز پیش که مصر گذرگاه رفح، تنها گذرگاه میان مصر و غزه را بازگشایی کرد، صدها کامیون مملو از کمکهای بشردوستانه پس از بازرسی ماموران مصری و اسرائیلی توانستند وارد غزه شوند.
اسرائیل تاکنون درخواست‌های فزاینده مبنی بر اجازه ورود سوخت به غزه را رد کرده و ابراز نگرانی کرده است که حماس از این سوخت برای تامین انرژی تونلهایش استفاده کند.
رییس ستاد ارتش اسرائیل روز پنج‌شنبه گفت این کشور اجازه می‌دهد سوخت از طریق گذرگاه رفح وارد غزه شود؛ اگر تشخیص دهد سوخت بیمارستانها تمام شده است.
